مدت زیادی است که برای درمان دردهای اسکلتی عضلانی تزریق داخل مفصلی انجام می‌شود و مفصل شانه نیز از این قاعده مستثنی نیست. پزشکان معتقدند در موارد مناسب تزریق داخل مفصل شانه یک روش درمانی بسیار موثر، کاملا ایمن و کم‌خطر است. در این مقاله از سایت دکتر کربلایی با تزریق داخل مفصلی، انواع و مزایا و معایب آن آشنا می‌شویم. با ما همراه باشید.
تزریق به مفصل شانه چیست؟
برای اینکه بهتر متوجه شویم تزریق داخل مفصلی شانه چیست؟ بهتر است ابتدا با آناتومی این مفصل آشنا شویم. شانه از دو مفصل تشکیل شده است، مفصل اصلی مفصل گلنوهومرال است که توسط سر استخوان بازو و حفره گلنوئید در کنار تیغه شانه تشکیل می‌شود. مفصل آکرومیوکلاویکولار شانه توسط ترقوه و آکرومیون، برآمدگی استخوانی تیغه شانه، تشکیل می‌شود. شانه توسط ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها حمایت می‌شود. روتاتور کاف گروهی از چهار عضله هستند که ثبات شانه را فراهم و حرکت بازو را در جهات مختلف امکان‌پذیر می‌کنند. یک کیسه پر از مایع به نام بورسا بین ماهیچه‌ها و استخوان‌ها وجود دارد تا روانکاری را برای حرکات صاف شانه فراهم کند.
مفصل شانه به دلیل داشتن دامنه حرکتی گسترده مستعد انواع آسیب‌ها و شرایط التهابی است، این آسیب‌ها با درد، التهاب، تورم و کاهش حرکت مفصل همراه هستند. تزریق داخل مفصلی شانه یک روش کم تهاجم برای درمان درد و بهبود دامنه حرکتی شانه است. این روش ممکن است با کمک سونوگرافی یا تصویربرداری فلوروسکوپی انجام شود که به پزشک شما اجازه می‌دهد تا فضای داخل مفصلی را دقیقاً هدف قرار دهد. این روش بخش بسیار مهمی از روش‌های درمان آسیب‌های شانه را تشکیل می‌دهد و می‌تواند در کنار یک برنامه فیزیوتراپی به‌طور قابل‌توجهی موثر باشد و نیاز به درمان‌هایی با مداخله بیشتر مانند جراحی را کاهش دهد.
تزریق به مفصل شانه به‌ویژه در مدیریت آسیب‌هایی مانند آرتروز، شانه‌ی یخ‌زده، صدمات روتاتور کاف، سندروم گیرافتادگی شانه، تاندونیت، آسیب‌های رباط و بورسیت مفید است. این روش درمانی معمولاً پس از اینکه سایر روش‌های درمان مانند استراحت، داروهای ضدالتهابی و مسکن‌ها و فیزیوتراپی در یک بازه‌ی 4_6 هفته‌ای نتیجه ندهند، تجویز می‌شوند. انجام تزریق نیز باید پس از تشخیص مناسب بر اساس گرفتن شرح حال دقیق، انجام ارزیابی فیزیکی و سایر آزمایشات تشخیصی مانند رادیولوژی، سونوگرافی یا اسکن MRI انجام شود.
انجام تزریق داخل مفصل شانه هم جنبه درمانی و هم تشخیصی دارد. اگر روند تزریق به خوبی انجام شود و شما تسکین درد قابل توجهی داشته باشید، نشان‌دهنده این است که درد ناشی از مفصل شانه است. در حالی که اگر بهبود نیابید، یعنی درد ایجاد شده علت دیگری دارد و منبع آن مفصل نیست. این نکته از تکرار تزریق‌های غیر‌ضروری نیز جلوگیری می‌کند و به داشتن یک تشخیص موثر کمک می‌کند.
معرفی انواع روش‌های تزریق داخل مفصلی شانه
تزریق داخل مفصلی شانه همان‌طور که گفتیم شامل تزریق مستقیم داروها به داخل مفصل است. این روش انواع مختلفی دارد، انواع روش‌های تزریق داخل مفصل شانه شامل کورتیکواستروئیدها و پلاسمای غنی از پلاکت است که رایج‌ترین داروهای تزریقی برای تسکین درد و التهاب یا بهبود روانکاری در مفصل هستند:
تزریق کورتون
بدن به‌طور طبیعی کورتیکواستروئیدها یا هورمون‌های استروئیدی را ترشح می‌کند، ترشح این نوع هورمون‌ها برای عملکرد صحیح بدن نیاز است. کورتیزول یکی از این هورمون‌ها است که توسط غدد فوق کلیوی به خون ترشح می‌شود و در کاهش التهاب و حفظ سطح قندخون و فشار خون نقش دارد. کورتیزون نسخه‌ی مصنوعی کورتیزول است، یک داروی ضدالتهابی قوی که می‌تواند درد را تسکین دهد و دامنه‌ی حرکتی را بازگرداند.
این دارو در هر دو فاز حاد و مزمن التهاب عمل می‌کند و تورم بافتی و متعاقب آن تشکیل اسکار را کاهش می‌دهد، پس از کاهش التهاب می‌توانید در یک برنامه فیزیوتراپی موثر شرکت کنید. تزریق کورتیزون در درمان مشکلات مختلف اسکلتی عضلانی، به ویژه التهاب‌های حاد، مانند بورسیت و شرایط دژنراتیو مفاصل و تاندون کاربرد دارد. همچنین این دارو برای تسکین درد شبانه در بیماران مبتلا به شانه یخ‌زده و تاندونیت بسیار موثر است.
تزریق به روش PRP
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به این صورت است که ابتدا خون مراجع گرفته می‌شود و در دستگاه سانتریفیوژ قرار می‌گیرد. سپس قسمت پلاکت خون به همراه پلاسما از نمونه‌ی اولیه جدا شده و به مفصل شانه تزریق می‌شود.
پلاکت یکی از انواع فاکتور‌های موجود در خون است که وظیفه‌ی لخته کردن خون در مواقع خونریزی را بر‌عهده دارد. پلاسمای غنی از پلاکت با داشتن عامل رشد، ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده را تسریع می‌کند. این روش را می‌توان برای درمان پارگی روتاتور کاف و آرتروز شانه استفاده کرد. تزریق PRP یک تکنیک نسبتا جدید است اما نتایج امیدوارکننده‌ای در این حوزه داشته است.
تزریق داخل مفصل شانه چگونه صورت می‌گیرد؟
چگونگی انجام تزریق بستگی به شرایطی دارد که باید درمان شود. پزشک ممکن است تزریق را به داخل مفصل گلنوهومرال یا مفصل آکرومیوکلاویکولار انجام دهد:
مفصل گلنوهومرال
تزریق مفصل گلنوهومرال برای تسکین درد آرتریت شانه و شانه یخ زده مورداستفاده قرار می‌گیرد. تزریق به این مفصل از جلو یا پشت شانه انجام می‌شود.
روش خلفی
بیمار در حالی می‌نشیند که بازو را در کنار بدن قرار داده است، در این حالت شانه چرخشی ندارد و در حالت طبیعی است. سپس فضای بین سر استخوان بازو و آکرومیون مشخص می‌شود. سوزن، 2 تا 3 سانتی‌متر پایین‌تر و در قسمت داخلی گوشه خلفی آکرومیون قرار می‌گیرد، سپس به صورت قدامی به سمت زائده کوراکوئید هدایت می‌شود. اگر به‌طور صحیحی در مفصل گلنوهومرال قرار داشته باشد، یک سوزن 18 گاژ باید به طور کامل در مفصل فرو برود و مایع داخل آن باید به راحتی و بدون مقاومت وارد فضای مفصل شود.
روش قدامی
سوزن در قسمت داخلی سر استخوان بازو، به اندازه یک سانتی‌متر مایل به سمت زائده کوراکوئید وارد می‌شود و با یک زاویه جزیی بالاتر و جانبی به سمت عقب هدایت می‌شود. مجدداً یک سوزن گاژ 18 باید به طور کامل وارد مفصل شود و هنگام تزریق هیچ مقاومتی وجود نداشته باشد.
فضای سابکرومیال
تزریق به فضای ساب آکرومیال برای تسکین درد گیرافتادگی ساب آکرومیال یا بورسیت ساب دلتوئید و اختلال روتاتور کاف استفاده می‌شود. بیمار در حالی که بازوی خود را در کنارش قرار داده است، می‌نشیند. ابتدا لبه خلفی آکرومیون شناسایی می‌شود، سپس سوزن پایین‌تر از آکرومیون خلفی وارد شده و به سمت فضای ساب آکرومیال هدایت می‌شود. در نهایت هم گوشه قدامی آکرومیون را هدف قرار می‌دهد. یک سوزن بلند 18 گاژ باید 2 تا 3 سانتی‌متر جلوتر از گوشه خلفی آکرومیون باشد و دارو باید به راحتی و بدون مقاومت وارد فضای موردنظر شود. در غیر این صورت سوزن باید با تنظیم مجدد پایین‌تر از آکرومیون خلفی وارد شود، زیرا خطای رایج تزریق به روتاتور کاف اتفاق می‌افتد.
مفصل آکرومیوکلاویکولار
تزریق به مفصل آکرومیوکلاویکولار برای تسکین درد استئولیزدیستال ترقوه و آرتروز مفصل استفاده می‌شود. بیمار در حالی می‌نشیند که بازویش را در کنار خود قرار داده است. قسمت دیستال ترقوه لمس می‌شود تا تحدب مفصل AC در جایی که ترقوه با آکرومیون برخورد می‌کند، مشخص شود. سپس سوزن از زاویه قدامی و فوقانی وارد شده و به سمت پایین هدایت می‌شود. بیش از نیمی از افراد، دارای یک مفصل AC زاویه‌دار هستند، بنابراین جهت داخلی سوزن تضمین می‌کند که این زاویه در نظر گرفته شود. مجددا سوزن باید به راحتی وارد و دو میلی‌لیتر تزریق انجام شود.
قسمت بلند سر عضله دوسر بازو یا LHB
تزریق سر بلند عضله دوسر (LHB) برای تسکین درد تاندونیت عضله دوسر بازو در جایی که قسمت بلند آن ملتهب است، استفاده می‌شود. این روش باید تحت هدایت سونوگرافی انجام شود، زیرا تاندون دوسر در زیر دلتوئید ضخیم و عمیق است و با سوزن نمی‌توان آن را احساس کرد. تزریق یک استروئید پروتئولیتیک به تاندون دوسر بازو نیز می‌تواند خطر پارگی تاندون را افزایش دهد. به همین خاطر ترجیح می‌دهیم از هیالورونان در بیماران جوان استفاده کنیم.
بیمار در حالی می‌نشیند که بازویش را در کنار خود قرار داده است. تاندون و شیار LHB با یک نشانگر روی پوست مشخص می‌شوند. سوزن با زاویه 45 درجه در محور بلند پروب، به سمت تاندون و غلاف LHB هدایت می‌شود. مایع تزریق‌شده وارد تاندون نمی‌شود، بلکه وارد غلاف متورم اطراف تاندون می‌شود. با استفاده از سونوگرافی می‌توان مایع تزریق‌شده را مشاهده کرد.
آیا تزریق به مفصل شانه یک درمان دائمی است؟
به طور کلی، تزریق داخل مفصلی شانه درد را کاهش داده و حرکت را بهبود می‌بخشد. با این حال، اثرات آن کوتاه مدت هستند و این روش یک درمان دائمی به شمار نمی‌رود. با این وجود، انجام تزریق به بیماران کمک می‌کند تا بتوانند سایر روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی را راحت‌تر انجام دهند، به خصوص اگر درد بسیار شدید باشد.
فرآیند انجام تزریق داخل مفصل شانه
فرآیند تزریق داخل مفصل شانه بدین شکل است که ابتدا روش انجام تزریق داخل مفصل برای بیمار توضیح داده می‌شود، سپس رضایت آگاهانه گرفته شده و سابقه آلرژی و بیماری‌های قبلی بیمار پرسیده می‌شود. بیمار در سمت صحیح قرار می‌گیرد، شانه باید در معرض دید قرار گیرد. محل تزریق ضدعفونی شده و در صورت نیاز از یک بی‌حس کننده‌ی موضعی استفاده می‌شود. در نهایت پزشک با استفاده از یک سرنگ مناسب دارو را داخل مفصل تزریق می‌کند و محل تزریق را با پانسمان می‌پوشاند. در صورت نیاز هنگام تزریق جهت هدایت حرکت سرنگ از سونوگرافی استفاده می‌شود.
در طول تزریق داخل مفصلی شانه با هدایت اولتراسوند، بسته به محل تزریق از بیمار خواسته می‌شود دراز بکشد یا بنشیند. برای کمک به انتقال امواج صوتی، یک ژل رسانای شفاف مبتنی بر آب روی پوست اعمال می‌شود.
پزشک شما یک مبدل را روی ناحیه موردنظر حرکت می‌دهد. مبدل امواج صوتی ساطع می‌کند و پژواک‌های برگشتی را از بافت تشخیص می‌دهد.
تصاویر از این امواج صوتی ایجاد می‌شوند و می‌توان آن‌ها را بر روی یک نمایشگر مشاهده کرد. سونوگرافی می‌تواند یک دید واضح از ناحیه موردنظر ارائه دهد و به پزشک کمک می‌کند تا سوزن را به محل صحیح تزریق هدایت کند. از طرف دیگر، پزشک شما ممکن است از فلوروسکوپی با رادیوگرافی زنده برای هدایت تزریق به محل صحیح نیز استفاده کند.
مزایای تزریق داخل مفصل شانه
مزایای تزریق داخل مفصل شانه شامل موارد زیر است:
- درد و حرکت در شانه ممکن است به میزان قابل توجهی بهبود یابد
- توانایی ازسرگیری فعالیت‌های روزانه به سرعت بازیابی می‌شود
- در مقایسه با داروهای معمولی درد و سایر علائم سریع‌تر تسکین می‌یابد
- به جلوگیری از خطر عوارض جانبی داروهای ضدالتهابی NSAIDها کمک می‌کند
عوارض تزریق داخل مفصل شانه
تزریق داخل مفصلی با وجود اینکه روشی ایمن و کم خطر است، اما خالی از اشکال نیست. عوارض تزریق داخل مفصل شانه شامل موارد زیر است:
عفونت
شواهد نشان می‌دهند که بروز عفونت پس از انجام تزریق بسیار نادر است و تنها در موارد خاصی رخ می‌دهد. اما احتمال بروز آن وجود دارد. پس بهتر است پروتکل‌های بهداشتی هنگام انجام تزریق و قبل و بعد آن رعایت شود. با استفاده از روش استریل و ضدعفونی کردن تجهیزات به وسیله الکل می‌توان از بروز عفونت جلوگیری کرد.
ایجاد کریستال‌ها
ایجاد کریستال‌ها در مفصل نیز مانند عفونت بسیار نادر هستند و در درصد بسیار کمی از بیماران رخ می‌دهد. در صورتی که فردی پس از تزریق دچار این وضعیت شود، می‌توان آن را با یخ درمانی و پاراستامول درمان کرد.
تغییرات پوستی
آتروفی پوست و از دست دادن رنگدانه‌های پوست ممکن است در اطراف محل تزریق رخ دهد. این مورد به طور کلی یک مشکل زیبایی جزئی است و در درصد کمی از بیماران رخ می‌دهد.
خونریزی
احتمال بروز خونریزی با انجام تزریق داخل مفصلی وجود دارد، به خصوص اگر بدن بیمار تمایل به خونریزی داشته باشد.
نوریت
در‌صورتی که داروها به بافت‌های اطراف مفصل نشت کنند یا از ابتدا به طور صحیحی وارد بافت اشتباهی شده باشند، کورتیزون ممکن است باعث تحریک جزئی اعصاب این بافت‌ها شود.
جمع‌بندی
تزریق داخل مفصل یک روش درمانی ایمن و با حداقل عوارض جانبی است که برای درمان مشکلات مفصل شانه نیز انجام می‌شود. در این روش داروهای کورتیزون و پلاسمای غنی از پلاکت به داخل مفصل تزریق شده و باعث می‌شوند علائمی مانند درد و التهاب به مدت چند ماه بهبود یابد. تزریق داخل مفصلی علاوه بر جنبه درمانی، به عنوان ابزاری برای تشخیص صحیح نیز استفاده می‌شود.
