واژینیسموس؛ زمانی اتفاق می‌افتد که بر اثر ورود اجسام خارجی به داخل واژن، عضلات کف لگن به‌صورت غیرارادی منقبض شده و موجب درد، اسپاسم عضلات و تنگی نفس و دخول دردناک می‌شود. این اتفاق در بسیاری اوقات از زمان نوجوانی و جوانی شروع شده و دخول را غیرممکن می‌کند، اما در برخی افراد ممکن است بعد از داشتن یک دوره بدون هیچ مشکل به‌صورت ناگهانی بروز کند. عدم درمان این مشکل، می‌تواند منجر به بروز سرخوردگی و پریشانی در فرد شده و علاوه بر مشکلات جسمی، اختلالات روانی نیز در فرد ایجاد کند. هرچند که واژینیسم بیماری مهمی است و عدم توجه به آن خطرساز است اما درمان پذیر است و با یک دوره درمان، فرد می‌تواند به‌راحتی به زندگی جنسی قبلی خود برگردد. در ادامه به بررسی مفصل علائم، علت‌ها و درمان واژینیسموس از طریق سکس‌تراپی و تمرین‌های کگل می‌پردازیم.
مشکل واژینیسم یا واژینیسموس چیست؟
واژینیسم، اسپاسم یا انقباض عضلات اطراف واژن است که می‌تواند در طول مقاربت، هنگام گذاشتن تامپون و یا حتی حین آزمایش پاپ اسمیر رخ دهد. شایع‌ترین گروه عضلاتی که در حین واژینیسموس درگیر می‌شوند عضلات PC یا شرمگاهی هستند که در زنان مسئولیت کنترل ادرار، مقاربت، ارگاسم و زایمان را برعهده دارند. در بسیاری موارد احساس ترس یا پریشانی در حین رابطه می‌تواند منجر به تشدید انقباض عضلانی شده و حتی لمس سادهٔ فرد نیز علائم را چند برابر کند. انواع مختلفی از واژینیسموس وجود دارد که در سنین مختلف در زنان بروز می‌کند:
واژینیسموس اولیه
این نوع از واژینیسموس یک وضعیت مادام‌العمر است و درد از اولین دخول یا معاینه یا ورود شی‌ء خارجی به مهبل وجود دارد. در این حالت در هنگام دخول، مرد قادر به وارد کردن آلت تناسلی خود در واژن نیست و حسی مانند فشار دادن آلت به دیوار را احساس می‌کند. در این حالت درد، اسپاسم و تنگی نفس در زن رخ‌داده و به‌محض توقف دخول تمامی این علائم برطرف می‌گردند.
واژینیسموس ثانویه
این وضعیت معمولاً بعد از این‌که فرد برای مدتی عملکرد جنسی نرمال بدون هیچ درد و اسپاسم داشته رخ می‌دهد که علت شروع آن می‌تواند عفونت، یائسگی، آسیب فیزیکی به رحم، مشکل روحی، عمل جراحی یا زایمان باشد.
واژینیسموس موقعیتی
این نوع از واژینیسم فقط تحت شرایط خاص رخ می‌دهد. مثلاً ممکن است فرد در هنگام رابطه دچار دخول دردناک شود درصورتی‌که در هنگام معاینه توسط پزشک یا پاپ اسمیر مشکلی نداشته باشد.
بیشتر بخوانید: دلایل زود انزالی در آقایان و سکس کاکولد
علائم واژینیسموس چیست؟
سفت شدن غیرارادی عضلات واژن علامت اصلی واژینیسم است. هرچند شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت است اما در همه موارد، انقباض واژن، دخول آلت یا شی خارجی را غیرممکن می‌سازد. مهم‌ترین نکته در واژینیسم این است که بیمار توانایی کنترل انقباض عضلات خود را ندارد. در کنار انقباض عضلات، واژینیسموس می‌توان علائم دیگری نیز داشته باشد:
- ترس از رابطه و کاهش میل جنسی
- دخول دردناک در هنگام رابطه
- درد در هنگام معاینه توسط پزشک
- اسپاسم عضلانی در کل بدن یا تنگی نفس در حین تلاش برای رابطه جنسی
- علت و عوامل ایجاد واژینیسموس
واژینیسموس، می‌تواند بر اثر عوامل استرس‌زای جسمی و فشارهای روحی رخ دهد. محرک‌های مختلفی برای شروع درد و واژینیسم یا دخول دردناک وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
محرک‌های عاطفی
محرک‌های عاطفی و فشارهای عصبی که می‌توانند منجر به بروز واژینیسموس شوند عبارتند از:
- ترس از درد در هنگام دخول
- ترس از باردارشدن یا باردار نشدن
- اضطراب به خاطر نگرانی از خوب نبودن در حین رابطه یا احساس گناه
- داشتن یک رابطه آسیب‌پذیر و مشکل‌دار با شریک جنسی
- تجاوز جنسی قبلی یا سابقه سوءاستفاده جنسی
- تجربیات کودکی مانند دیدن تصاویر جنسی در کودکی و یا قرارگرفتن در معرض تجاوز جنسی
محرک‌های بدنی
برخی بیماری‌های جانبی یا شرایط بدنی نیز می‌توانند منجر به بروز علائم اسپاسم و واژینیسموس شوند:
- عفونت ادراری یا عفونت رحمی
- بیماری‌های جانبی مانند سرطان یا لیکن اسکلروزیس
- زایمان
- یائسگی
- جراحی‌های لگنی
- تحریک ناکافی قبل از دخول
- کافی نبودن ترشحات رحم
- عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی داروهای خاص
روش‌های درمان واژینیسموس
مشکل واژینیسموس، چیزی نیست که مایه خجالت و شرمندگی فرد باشد چون علائم ناشی از آن اختیاری نبوده و تحت کنترل بیمار نیست. هرچند که این اختلال می‌تواند فرد را تحت‌فشار جسمی و روانی زیادی قرار دهد اما درمان آن بسیار راحت و مؤثر بوده و می‌تواند بیمار را به زندگی عادی برگرداند. در صورت داشتن هر یک از علائم ذکر شده در این مقاله، شما می‌توانید برای رفع این مشکل با کلینیک مغز و اعصاب دکتر علی کربلایی تماس گرفته و برای دریافت وقت مشاوره حضوری یا آنلاین اقدام کنید. متخصص ویژه مشکل شما در اسرع وقت انتخاب شده و جلسات درمان را شروع خواهید کرد. برای تشخیص واژینیسم، پزشک سوابق طبی بیمار را بررسی کرده و معاینات لگنی انجام می‌دهد. درمان واژینیسموس، بر اساس علائم بالینی بیمار و علت تشخیص داده شده در حین معاینات انجام می‌شود. مداخلات درمانی می‌تواند شامل افزایش آگاهی، مشاوره و حرکات ورزشی و... باشد.
سکس‌تراپی و مشاوره
آموزش و مشاوره در مورد این بیماری شامل یادگیری درباره آناتومی بدن و اتفاقاتی است که در هنگام برانگیختگی و دخول رخ می‌دهد. در این روش به بیمار درباره عضلات درگیر در واژینیسموس آگاهی داده شده و به فرد در درک عملکرد قسمت‌های مختلف بدن و واکنش‌های متقابل کمک می‌شود. ممکن است خود فرد به‌تنهایی و یا به همراه همسر برای مشاوره و درمان دعوت شوند. در حین این جلسات به فرد آموزش داده می‌شود که چگونه عضلات خود را تحت کنترل درآورده و به کاهش علائم در حین دخول کمک کند. در کنار این آموزش‌ها ممکن است مشاور به برخی مشکلات زمینه‌ای که منجر به واژینیسم می‌شوند نیز بپردازد. برخی از این موارد عبارتند از:
- مشاوره و درمان جهت کنترل برخی مشکلات روانپزشکی مانند ترس یا اضطراب
- درمان شناختی رفتاری برای تغییر هرگونه باور غیرمنطقی یا نادرست فرد و همسر وی در مورد رابطه جنسی و دخول
- آموزش درباره نحوه داشتن رابطه صحیح
مشاوره جنسی زناشویی یا سکس تراپی چیست؟
درمان با دیلاتور
این تکنیک برای شل کردن پله‌پله عضلات واژن استفاده می‌شود. این پروتزها شامل 4 مخروط صاف شبیه آلت تناسلی در سایزهای مختلف بوده که شما می‌توانید در خانه از آنها استفاده کنید. درمان واژینیسموس با دیلاتور از کوچک‌ترین سایز شروع شده و کافی است که با اضافه‌کردن ژل روان‌کننده به پروتز آن را به‌آرامی در مهبل خود وارد کنید. زمانی که تحمل سایز کوچک آسان شد و دیگر احساس درد نکردید می‌توانید سراغ سایز بعدی بروید. این درمان ممکن است زمان‌بر باشد اما جای نگرانی نیست. هر زمان که شما توانستید بزرگ‌ترین مخروط را بدون درد و اضطراب تحمل کنید، درمان کامل شده و بعد از آن می‌توانید بدون نگرانی از دخول دردناک، رابطه جنسی داشته باشید. لازم به ذکر است که ابعاد این مخروط‌ها نرمال بوده و باعث گشاد شدن مهبل نمی‌شوند. بلکه به زنان با مشکل واژینیسموس کمک می‌کنند تا ورود جسم خارجی را بدون درد و ترس پذیرفته و دچار انقباض و اسپاسم غیرارادی در هنگام رابطه نشوند.
ریلکس کردن
درصورتی‌که روش پروتز برای شما مناسب نیست، ممکن است استفاده از تمرینات ریلکسیشن در حین مشاورات درمانی، به شما کمک کند. این روش‌ها شامل حمام آب گرم، ماساژ و ورزش‌های تنفسی هستند. همچنین در برخی موارد ممکن است مشاور روشی به نام ریلکسیشن پیش‌رونده را به شما بیاموزد. این روش شامل انقباض و رها کردن عضلات مختلف در یک ترتیب خاص است که می‌توانید از آنها قبل از تلاش برای وارد کردن پروتزها به واژن استفاده کرده و عضلات کف لگن خود را آرام کنید. نکته مهم در درمان واژینیسم انجام‌دادن پله به پله و با آرامش مراحل است تا بدن شما برای دخول مجدد و بدون درد آماده شود.
تمرینات کگل لگن
در بسیاری موارد، انجام تمرینات کگل می‌تواند به کنترل عضلات لگن و مهبل در بیمار و جلوگیری از بروز اسپاسم کمک کند. در این درمان، ابتدا شما باید یاد بگیرید که کدام عضلات مربوط به کف لگن بوده و در تمرینات کگل باید روی آنها کار کنید. برای پیدا کردن این عضلات، تصور کنید که در حال ادرار هستید و قصد متوقف کردن آن را دارید. عضلاتی که برای توقف ادرار استفاده می‌کنید عضلات کف لگن شما هستند.
بیشتر بدانید: انحرافات جنسی چیست؟
تمرکز حواس
تحقیقات نشان داده که بیش از 80درصد زنانی که با مشکل واژینیسموس به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند به‌وسیله درمان هم‌زمان با مشاوره، دیلاتور و تمرینات تمرکز حواس درمان شده‌اند. دقت داشته باشید که روش تمرکز حواس نیاز به همکاری همسر شما نیز دارد. در این روش ابتدا توافقی صورت می‌گیرد که رابطه جنسی برای چند هفته یا چند ماه متوقف شود. در طی این مدت گرچه همچنان تماس فیزیکی بین دو شریک وجود دارد اما دخول صورت نمی‌گیرد. در طی دوره درمان به بیمار و همراه وی آموزش داده می‌شود که به‌تدریج شروع به افزایش ارتباط فیزیکی و آشنایی با بدن یکدیگر کنند تا ترس و اضطراب زن آرام‌آرام کم شده و برای ارتباط جنسی کامل آماده شود.
تزریق بوتاکس
بوتاکس در منظر عموم بیشتر یک روش برای رفع چین و چروک‌های صورت بوده و بسیاری از خواص درمانی بی‌اطلاع هستند. یکی از روش‌های درمان دخول دردناک در زنان استفاده از تزریق بوتاکس در مهبل است. این تزریق منجر به ریلکس شدن عضلات لگن و پیشگیری از اسپاسم در حین دخول می‌شود. استفاده از بوتاکس عوارضی نیز به همراه داشته و معمولاً جزو اولین گزینه‌های درمانی قرار نمی‌گیرد. بوتاکس باعث بی‌حس شدن واژن شده و حس برانگیختگی جنسی در زن را کاهش می‌دهد. همچنین می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادرار در برخی موارد خاص شود.
جراحی
در شرایطی که دردهای جسمی و مشکلات در ساختار واژن منجر به دخول دردناک می‌شود، می‌توان با جراحی به درمان واژینیسم کمک کرد. دو نوع اصلی این جراحی‌ها عبارت‌اند از:
آندومتر یوز - در برخی موارد رشد بخش کوچکی از واژن در خارج از مهبل می‌توان منجر به درد شدید در هنگام رابطه شود. می‌توان این بافت اضافی را با استفاده از جراحی از بین برد.
جراحی بزرگ کردن مهبل - در برخی موارد ممکن است به خاطر وجود خراش و زخم قبلی در داخل مهبل و جوش خوردن بد آن، واژن شما تنگ شده باشد. در این حالت با انجام جراحی بافت اضافی ایجاد شده به‌وسیله زخم را از بین می‌برند.
درمان با داروی گیاهی و شیمیایی
تحقیقات نشان داده که داروهای گیاهی و شیمیایی در روند درمان واژینیسموس خیلی تأثیرگذار نبوده و کارایی ندارند. هر چند جهت کنترل برخی دلایل جانبی مانند کاهش درد و استرس، ممکن است پزشک اقدام به تجویز دارو کند.
نویسنده: دکتر علی کربلایی
