همه ما در طول زندگی خود از چیزهای مختلفی می‌ترسیم و این موضوع برای تمامی انسان‌ها کاملا طبیعی است. اما به این معنا نیست که ترس‌ها در همه افراد به صورت یکسان باشد. ممکن است که فردی ترس از تاریکی داشته باشد یا از ارتفاع بترسد. از طرفی حتی ممکن است که علل واهمه فرد دیگری برای ما غیر منطقی به نظر برسد.
ترسهای عادی در زندگی مقطعی هستند و حتی ممکن است که بعد از مدتی از بین بروند؛ اما اگر حتی در طول زمان هم تغییری در میزان ترس از شی، مکان، شخص یا فعالیت خاصی به وجود نیاید، سبب ایجاد فوبیا می‌شود. البته این اتفاق علت‌های مختلفی دارد که اگر کاملا درمان نشود، تاثیرات منفی را بر زندگی فرد می‌گذارد. بنابراین اگر شما هم می‌خواهید از شدیدترشدن ترسهای خود جلوگیری کنید و به دنبال راه مطمئن برای درمان هراس خود هستید، در ادامه این مطلب از وبسایت دکتر کربلایی همراه ما باشید.
فوبیا و اهمیت درک آن
فوبیا یا به تعبیر دیگر هراس‌زدگی، نوعی ترس غیرطبیعی و غیرواقعی است که به طور طولانی از جسم، حیوان، شخص یا موقعیت خاصی ایجاد می‌شود. در واقع زمانی که ترس به صورت دائمی و پایدار همیشه در کنار شما باقی بماند، هراس‌زدگی ایجاد می‌شود. این فرد همواره دچار اضطراب است و می‌خواهد از عامل ایجادکننده ترس، دوری کند.
این مشکل اصلا محدودیت ندارد و ممکن است برای هر چیزی اتفاق بیفتد. مثلا ممکن است که فردی تنها از سوسک ترس شدید داشته باشد و در مواجه شدن با آن دچار اضطراب شود. از آن طرف هم ممکن است که فرد دیگری از مواجه شدن در موقعیت‌های اجتماعی مانند صحبت کردن در جمع، واهمه شدیدی داشته باشد. از طرفی حتی ممکن است که فرد، از داشتن مشکل خود آگاهی نداشته باشد و آن را ترس عادی به حساب بیاورد. در حالی که این بی توجهی، آسیب زیادی به زندگی فرد وارد می‌کند. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم که مفهوم فوبیا را کاملا درک کنید و در صورت مشاهده علائم آن در خود، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص مغز و اعصاب میتواند برای رفع این قبیل فوبیا به شما کمک کند.
علل و مکانیسم فوبیا
در حالت کلی دلیل مشخص و علمی برای فوبیا هنوز وجود ندارد؛ اما طبق تحقیقات انجام شده، بیشترین علل آن، مربوط به نحوه تربیت خانواده‌ها و فرهنگ آن محیط می‌شود. تاثیر رفتار اعضای خانواده بر شکل‌گیری شخصیت کودک، بسیار زیاد است.
اگر کودک از ابتدای زندگی خود همیشه در حفاظت کامل از پدر و مادر خود قرار گرفته باشد، قطعا دچار ترسهای مختلف می‌شود. همچنین اگر فرد در کودکی ترسی عمیق داشته باشد، ممکن است که بر آینده آن هم تاثیر بگذارد. از طرفی در برخی از موارد هم عامل اصلی هراس زدگی، مربوط به عوامل ژنتیکی است. در برخی از مواقع هم پاسخ دادن به ترس، باعث ایجاد آن می‌شود. مثلا ممکن است که فرد از تاریکی به طور عادی می‌ترسد و برای جلوگیری از این موضوع، عمدا در تاریکی قرار می‌گیرد و با این کار ممکن است که میزان ترس آن بیشتر شود.
انواع فوبیا
با توجه به تفاوت شخصیت‌های افراد، تصویرسازی ذهنی و نوع ترسهای هر فرد هم با دیگری فرق دارد. همین موضوع سبب شده است که انواع مختلفی از فوبیا ایجاد شود. اما برخی از ترس‌ها در موقعیت‌های مشابه و خاصی ایجاد می‌شود و مربوط به شرایط‌های مختلف است. بنابراین در علم روانشناسی، گروه‌بندی‌های مختلفی از انواع هراس ایجاد شده است که در آن، هر کدام از ترس‌ها، نام خاصی دارند.
گروه‌بندی انواع فوبیا
اگر بخواهیم دسته‌بندی خاصی از انواع ترس ها داشته باشیم، باید انواع هراس‌ها را در سه گروه فوبیاهای اجتماعی، فوبیا محیطی و فوبیا خاص قرار دهیم. در ادامه هر کدام را معرفی می‌کنیم:
فوبیای اجتماعی
فوبیای اجتماعی یا همان اختلال اضطراب اجتماعی، جزو آزاردهنده‌ترین ترس‌ها برای انسان است. این ترس و اضطراب، بر اثر قرارگیری در موقعیت‌های اجتماعی به وجود می‌آید. این گونه افراد اصولا در گردهمایی‌های اجتماعی حضور پیدا نمی‌کنند و احساس خجالت دارند. مثلا ممکن است که در قرار ملاقات‌ها، سخنرانی‌ها، جلسات کاری یا حتی مهمانی‌ها هم حاضر نشوند. هراس زدگی اجتماعی باعث بروز رفتارهای خاصی می‌شود که در نهایت فرد را به گوشه‌گیری و تنهایی هدایت می‌کند.
فوبیای محیطی (آگورافوبیا)
آگورافوبیا یا همان ترس محیطی، بر اثر قرارگیری در مکان و محیط خاصی ایجاد می‌شود. این افراد اصولا در مکان‌های باز و شلوغ حاضر نمی‌شوند. از طرفی اگر احساس کنند که فرارکردن از آن محل برای آن‌ها سخت است، دچار اضطراب می‌شوند. بر همین اساس، ممکن است که اصلا از وسیله‌های نقلیه عمومی هم استفاده نکنند. اغلب افراد با این نوع فوبیا، دچار حمله عصبی می‌شوند و تنهایی را ترجیح می‌دهند.
فوبیای خاص
فوبیاهای خاص تاثیر خیلی زیادی بر زندگی فرد نمی‌گذارند؛ چرا که در تنها در موقعیت‌های خاصی ایجاد می‌شوند. بنابراین اگر بتوانید از آن‌ها دوری کنید، مشکل خاصی هم برای شما ایجاد نمی‌شود. این هراس در انواع مختلفی از جمله ترس از حیوان، محیط‌های طبیعی، تزریق خون و انواع دیگر به وجود می‌آید.
فوبیاهای متداول
با این که عوامل ایجادکننده برای هر فرد کاملا متنوع است؛ اما باز هم برخی از فوبیاها در بین انسان‌ها بیشتر رایج است که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- ترس از عنکبوت
- ترس از خفاش‌ها
- ترس از سگ
- ترس از آینده یا کرونوفوبیا
- ترس از حیوانات مختلف دیگر
- ترس از ارتفاع
- ترس از تاریکی
- ترس از آب
- ترس از حفره
- ترس از رعدوبرق
- ترس از اقیانوس
- ترس از تنها ماندن یا اتوفوبیا
- ترس از بیمارستان
- ترس از جراحی
- ترس از آمپول
- ترس از پرواز
- ترس از رانندگی
- ترس از فضاهای محدود (کلاستروفوبیا)
- ترس از پله‌برقی
- ترس از دلقک‌ها
- ترس از رقصیدن
- ترس از رابطه جنسی
- ترس از صداهای بلند
این موارد برخی از هراس‌های رایج در بین افراد مختلف است؛ اما توجه کنید که دامنه ترسهای افراد، بسیار گسترده است.
علائم رایج انواع فوبیا
زمانی که ترس به فرد غلبه می‌کند، حمله عصبی به آن وارد می‌شود. بنابراین ممکن است که در این هنگام، واکنش‌های فیزیکی مختلفی مانند لرزش بدن، تعریق زیاد، احساس خالی‌شدن ذهن، حالت تهوع، تپش قلب، مشکل در تنفس و میل به گوشه‌گیری در وجود فرد ایجاد شود. از طرفی حتی ممکن است که ترس و وحشت زیاد، باعث بروز رفتارهای کاملا نامناسب هم شود.
تشخیص و درمان فوبیا
شاید با خود فکر کنید که تشخیص فوبیا نیاز به مراحل خاص و پیچیده‌ای ندارد و هر شخصی که ترس زیادی از چیزی دارد، دچار این مشکل شده است. این در حالی است که همه ترسهای افراد، هراس زدگی محسوب نمی‌شود و این عقیده درستی نیست. تنها افرادی می‌توانند آن را تشخیص دهند که دانش و علم تخصص در این باره را داشته باشند. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم که برای تشخیص، به روانپزشک خوب یا پزشک مغز و اعصاب و روان مراجعه کنید.
این پزشکان می‌توانند با توجه به معیارهای مربوط به این بیماری، نوع فوبیا را تشخیص دهند و روش درمانی مناسبی را برای آن ارائه کنند. اگر پزشک به بیماری مشکوک شود، جلسات مشاوره مختلفی را برای بیمار در نظر می‌گیرد و در طول این جلسات، سوالات مختلفی درباره سابقه پزشکی، ژنتیک خانواده، علائم موجود و نوع سبک زندگی فرد می‌پرسد. در موارد رایج برای تشخیص این ترس و اضطراب، فرد اصولا تجربه 6 ماه ترس غیر منطقی را دارد که این ترس، عملکرد زندگی آن را مختل می‌کند.
راهکارها و روش‌های درمان فوبیا
برای این که بیماری فوبیا برطرف شود، باید همزمان تکنیک‌های روان درمانی و داروهای مختلف برای بیمار اجرا شود. تکنیک‌های روانی شامل موارد مختلفی می‌شود که آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- تکنیک آموزش
- مولفه‌های شناختی
- مولفه‌های رفتاری
همچنین جدای از این موارد مربوط به روان درمانی، داروهای شیمیایی جذب‌کننده سروتونین، مسدودکننده اثرات آدرنالین بر بدن و آرام بخش‌های مختلف هم برای درمان تجویز می‌شود.
پیشگیری از فوبیا
ابتلا به فوبیا کاملا غیر قابل کنترل است؛ اما اگر می‌خواهید دچار این مشکل مربوط به اعصاب و روان نشوید، می‌توانید با استفاده از نکات زیر، از بروز آن جلوگیری کنید:
- استفاده از تکنیک‌های مربوط به آرامش اعصاب
- نخوردن کافئین
- عدم مصرف الکل
- خواب مناسب
- تمرین‌های تمرکز حواس
راهکارهایی برای پیشگیری از ایجاد فوبیا در دوران کودکی و جوانی
جدای از موارد ذکر شده در قسمت قبلی، اگر می‌خواهید از بروز فوبیا در کودک خود جلوگیری کنید، بهتر است که ترسهای کودک و نوجوان خود را بشناسید و عوامل اضطراب‌‌آور را از آن دور کنید؛ همچنین همزمان با این که از آن‌ها محافظت می‌کنید و حس امینت را منتقل می‌کنید، باید به آن‌ها در مواجه شدن با ترس هایشان کمک کنید.
برای درمان فوبیا به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر می‌خواهید فوبیای خود را درمان کنید، بهتر است که به پزشک متخصص مغز و اعصاب و روان از جمله دکتر کربلایی مراجعه کنید؛ چرا که این پزشکان، همزمان از دو علم روانشناسی و روانپزشکی برای درمان بیماری شما استفاده می‌کنند که نتیجه بهتری دارد. کلینیک دکتر کربلایی یکی از مراکز تخصصی درمان بیماری‌های مربوط به مغز و اعصاب مانند فوبیا است که با کمک تکنیک‌ها و تجهیزات کاملا تخصصی، اختلالات مربوط به مغز و اعصاب را درمان می‌کند. شما می‌توانید برای دریافت نوبت، از طریق وبسایت دکتر کربلایی اقدام کنید.
جمع‌بندی
همانطور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم، فوبیا ممکن است برای هر فردی از یک جامعه اتفاق بیفتد. بنابراین اگر با توجه به موارد موجود در این مطلب درباره علل و علائم این بیماری، متوجه ترسهای غیر عادی در خود شده‌اید، حتما به پزشک مغز و اعصاب و روان مراجعه کنید. همچنین در صورت تمایل رزرو نوبت دکتر متخصص برای درمان فوبیا، می‌توانید روی تخصص و کمک دکتر کربلایی حساب کنید.
