اختلال طیف اوتیسم یک اختلال رشدی عصبی است که بر تعاملات اجتماعی و ارتباطات فرد تأثیر می‌گذارد و افراد مبتلا به آن الگوهای محدود و تکراری در رفتار خود نشان می‌دهند. خوشبختانه با استفاده از روش‌های مختلف مثل رفتاردرمانی و رعایت برخی نکات در تعامل با این کودکان می‌توان علائم اختلال اوتیسم را با موفقیت کاهش داد. اگر قصد دارید با علائم و نحوه مراقبت و نگهداری از کودک اوتیسم آشنا شوید، در این مقاله از سایت دکتر کربلایی با ما همراه باشید.
علائم کودک مبتلا به اوتیسم چیست؟
طیف وسیعی از علائم و شدت اختلال اوتیسم وجود دارد و به همین دلیل معمولاً افراد مبتلا به این اختلال از نظر مهارت اجتماعی، سطح عملکرد و... با هم متفاوت هستند. با این‌وجود برخی از علائم این اختلال رایج‌تر هستند که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم:
مشکل در مهارت های ارتباطی
مشکلات کودکان اوتیسمی در تعاملات اجتماعی شامل موارد زیر است:
- اگر آن‌ها را صدا بزنید، هیچ‌گونه پاسخی نمی‌دهند؛
- نسبت به لمس‌شدن یا در آغوش گرفته‌شدن به‌شدت واکنش نشان می‌دهند؛
- ترجیح می‌دهند به‌تنهایی بازی کنند و در دنیای خودشان باشند؛
- حالت چهره‌شان با احساسی که تجربه می‌کنند، متناسب نیست؛
- اگر با آن‌ها صحبت کنید، تماس چشمی ضعیفی با شما برقرار می‌کنند؛
- معمولاً صحبت نمی‌کنند یا با تأخیر صحبت می‌کنند؛
- نمی‌توانند به‌تنهایی مکالمه‌ای را شروع کنند یا ادامه دهند؛
- با یک ریتم غیرعادی برای مثال مانند یک ربات صحبت می‌کنند؛
- نحوه استفاده یا کاربرد زبان در موقعیت‌های خاص را نمی‌دانند؛
- نمی‌توانند دستورالعمل‌های پیچیده را درک کنند؛
- عواطف یا احساسات خود را بیان نمی‌کنند؛
- هنگامی که با آن‌ها صحبت می‌کنید، نشانه‌های غیرکلامی مانند حالات چهره، وضعیت بدن یا لحن صدای شما را تشخیص نمی‌دهند.
روانپزشک کودک از جمله افرادی هست که می‌تواند در روند این بیماری همراه خانواده نوزاد باشد تا به بهترین نحو موضوع پیگیری شود.
مشکلات رفتاری
علائم رفتاری کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حرکات تکراری مانند چرخیدن مداوم یا تکان‌دادن دست را انجام می‌دهند؛
- فعالیت‌هایی که ممکن است به خود یا دیگران آسیب برساند، مانند گازگرفتن یا ضربه‌زدن به سر را انجام می‌دهند؛
- روال یا روتین خاصی را برای خود ایجاد می‌کنند و با کوچک‌ترین تغییر آشفته می‌شوند؛
- الگوهای حرکتی عجیبی مانند راه‌رفتن روی انگشتان پا دارند؛
- مجذوب جزئیات یک شی می‌شوند؛
- بیشتر از افراد عادی به نور، صدا یا لمس حساس هستند؛
- به بازی‌های تقلیدی یا ساختگی علاقه‌ای ندارند؛
- روی یک شی یا فعالیت به شکل غیرطبیعی تمرکز می‌کنند؛
- رژیم غذایی خاصی دارد؛ مثلاً از غذاهایی با بافت خاص اجتناب می‌کنند.
نحوه برخورد با کودک مبتلا به اوتیسم
اگر شما در حال مراقبت و نگهداری از کودک اوتیسم خود هستید، نکات زیر می‌تواند به شما کمک کند تا تجربه بهتری داشته باشید:
اطلاعات خود را درباره این بیماری افزایش دهید
هرچه بیشتر در مورد اختلال طیف اوتیسم بدانید، آمادگی بیشتری برای تصمیم‌گیری آگاهانه برای فرزندتان خواهید داشت. همچنین در مورد روش‌های درمانی تحقیق کنید، سؤال بپرسید و در تمام تصمیمات درمانی شرکت کنید؛ این کار کمک می‌کند فرایند درمان با موفقیت بیشتری طی شود.
برای تفریح کودک وقت بگذارید
کودکان مبتلا به اوتیسم مانند سایر کودکان به تفریح و سرگرمی نیاز دارند و نباید همهٔ وقت آن‌ها را صرف جلسات درمان کرد. به همین دلیل، حتماً زمانی را برای بازی، تفریح و گردش و انجام فعالیت‌های موردعلاقه فرزندتان در نظر بگیرید.
به حساسیت های کودک توجه کنید
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم به نور، صدا، لمس، طعم و بو حساس هستند. شما به‌عنوان والدین یا پرستار کودک اوتیسم، به‌مرورزمان متوجه خواهید شد که چه محرک‌هایی برای کودک آزاردهنده است و باعث بروز رفتارهای مخرب می‌شود و کدام محرک‌ها باعث بروز پاسخ مثبت می‌شود. در نتیجه در یافتن علت بروز رفتارهای نامناسب و پیشگیری از موقعیت‌های آزاردهنده بهتر عمل می‌کنید.
نکات ایمنی را رعایت کنید
گاهی اوقات ممکن است کودکان مبتلا به اوتیسم با رفتارهای پرخاش‌گرایانه به خودشان یا دیگران آسیب بزنند. برای مقابله با این شرایط باید نکات ایمنی را رعایت کنید. برای مثال حتماً اجسام تیز مثل چاقو یا قیچی یا وسایل شکستنی را از دسترس او خارج کنید.
رفتارهای بی‌خطر را نادیده بگیرید
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم رفتارهای تکراری و عجیبی مانند تکان‌دادن مداوم دست انجام می‌دهند که خطرناک و مخرب هم نیستند. این‌گونه رفتارها مشکل‌ساز نیستند و به کودک یا دیگران آسیب نمی‌رساند؛ درنتیجه بهتر است تاحدامکان نادیده گرفته شوند.
از زبان و دستورالعمل های ساده استفاده کنید
کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم معمولاً در درک جملات پیچیده، کلمات کنایه‌آمیز یا زبان بدن مشکل دارند؛ به همین دلیل بهتر است هنگام صحبت با آن‌ها از جملات و دستورالعمل‌های ساده استفاده کنید. همچنین هنگامی که می‌خواهید آن‌ها را از انجام کاری منع کنید، فعالیت جایگزین آن را پیشنهاد کنید. مثلاً به‌جای جمله "اسباب‌بازی‌هایت را پخش نکن" بگویید "اسباب‌بازی‌هایت را جمع کن".
تکنیک های خود آرام سازی را به او آموزش دهید
رفتارهای پرخاشگرانه و خودآزاری یکی از علائم رایج اوتیسم است و متأسفانه آرام‌کردن آن‌ها بسیار دشوار است؛ ولی خوشبختانه برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم می‌توانند تکنیک‌های خود آرام‌سازی را برای کنترل رفتار خود در چنین مواقعی یاد بگیرند. یکی از تکنیک‌های ساده خود آرام‌سازی که می‌توانید به کودک آموزش دهید، تصویرسازی مثبت است. در این تکنیک باید کودک به‌آرامی از طریق بینی نفس بکشد و درحالی‌که چشمانش را می‌بندند، یک شی یا مکان موردعلاقه خود مانند اسباب‌بازی یا پارک را تصور کند.
به نظم پایبند باشید
معمولاً کودکان مبتلا به اوتیسم به نظم و روتین مشخص نیاز دارند و زمانی بهترین عملکرد را دارند که برنامه ثابتی داشته باشند. متأسفانه اگر برنامه ثابت زندگی آن‌ها مختل و غیرقابل‌پیش‌بینی شود، ممکن است رفتارهای خودتخریبی آن‌ها افزایش یابد. بهتر است برنامه‌ای قابل‌پیش‌بینی با تعدادی فعالیت محدود و زمان‌های منظم برای وعده‌های غذایی، مدرسه، خواب و جلسات درمانی برای کودک خودتنظیم کنید و حتماً به آن پایبند باشید. همچنین تلاش کنید تاحدامکان اختلال یا تغییری در روند این برنامه به وجود نیاید و اگر گاهی ناچار هستید که برنامه را تغییر دهید، حتماً کودک خود را از قبل برای آن آماده کنید.
صبور باشید
برای مراقبت و نگهداری از کودک اوتیسم شما باید صبور و بردبار باشید، زیرا پردازش اطلاعات در مغز یک کودک مبتلا به اوتیسم بیشتر از افراد عادی طول می‌کشد. ممکن است لازم باشد سرعت مکالمه خود را کاهش دهید یا در بین صحبت‌های خود کمی مکث کنید و سپس صحبت خود را ادامه دهید.
آموزش مهارت های اجتماعی به کودک مبتلا به اوتیسم
همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم، اوتیسم توانایی تعامل و مهارت‌های اجتماعی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ اما خوشبختانه بسیاری از کودکان مبتلا به آن می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های مختلف ارتباط و تعامل با دیگران را یاد بگیرند. شما می‌توانید این مهارت‌ها را در خانه و با استفاده از تکنیک‌های زیر به آن‌ها آموزش دهید:
- بازی‌کردن: از اسباب‌بازی‌ها و بازی‌های مختلف برای تقویت مهارت‌های ارتباطی کمک بگیرید. برای مثال می‌توانید شرایط خاصی مثل یک مهمانی را با استفاده از عروسک‌ها شبیه‌سازی کنید و سپس نحوه برقراری ارتباط با دیگران را به او آموزش دهید. همچنین می‌توانید از طریق بازی‌کردن مواردی مثل رعایت نوبت، تحمل باخت و رعایت قوانین را به کودک خود آموزش دهید. در واقع تمرین یک مهارت در شرایط مختلف به کودکان اوتیسمی کمک می‌کند تا بر آن مسلط شوند و در شرایط واقعی از آن استفاده کنند
- آموزش تصویری: برای آموزش مهارت‌های ارتباطی می‌توانید از آموزش تصویری نیز استفاده کنید. به این صورت که مهارت موردنظر خود مثل رعایت نوبت را می‌توانید از طریق یک ویدئو که در آن افرادی در صف هستند و نوبت دیگران را رعایت می‌کنند، به کودک خود آموزش دهید. همچنین حالات چهره و زبان بدن نیز از طریق آموزش تصویری امکان‌پذیر است
- محرک‌های دیداری: محرک‌های دیداری مواردی مثل فلش کارت، علامت، عکس، کلمه هستند که به کودک کمک می‌کنند مهارت‌هایی را که قبلاً آموخته به یاد بیاورد و تمرین کند. برای مثال می‌توانید با استفاده از تصاویر مراحل مختلف یک بازی را برای کودک خود یادآوری کنید
محیط زندگی کودک مبتلا به اوتیسم چگونه باید باشد؟
محیط زندگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم از اهمیت زیادی برخوردار است و متخصصان توصیه می‌کنند که در خانه یک منطقه امن برای کودک ایجاد کنید تا کودک بتواند در آن احساس امنیت کند. برای این کار می‌توانید محیط اطراف آن‌ها مثل اتاق‌خواب یا اتاق بازی را با اسباب‌بازی‌ها و اشیا موردعلاقه‌شان پر کنید، این کار به آن‌ها احساس امنیت و راحتی بیشتری می‌دهد. همچنین تلاش کنید از محیط‌هایی که ممکن است باعث تحریک آن‌ها شود، مثل مکان‌های شلوغ یا پر سروصدا اجتناب کنید.
علاوه بر نکات فوق که باید جهت مراقبت از کودک اوتیسم رعایت کنید، حتماً به یک روان‌شناس یا روانپزشک نیز برای دریافت درمان و کاهش علائم مراجعه کنید. چند روش درمانی مختلف وجود دارد که به نظر می‌رسد برای کودکان مبتلا به اوتیسم مفید است. برخی از این روش‌ها شامل بازی‌درمانی، رفتاردرمانی، خانواده‌درمانی و گفتاردرمانی است.
شما می‌توانید برای دریافت این خدمات به کلینیک دکتر کربلایی مراجعه کنید. در کلینیک چند تخصصی دکتر کربلایی گروهی از متخصص مغز و اعصاب و متخصصان اعصاب و روان با همکاری و مشورت یکدیگر، به درمان بیماران می‌پردازند. شما می‌توانید با مراجعه به کلینیک از درمان‌های تکنولوژیک منحصربه‌فرد بهره‌مند شوید و مطمئن باشید که پزشکان متخصص این مجموعه، بهترین روش درمان را با استفاده از پیشرفته‌‌ترین دستگاه‌ها و به‌روزترین اطلاعات علمی، به کار می‌گیرند.
جمع‌بندی
در این مقاله راجع به روش های نگهداری از کودکان اوتیسم صحبت کردیم. کودکان اوتیسم نیازهای ویژه‌ای دارند و معمولاً در برقراری ارتباطات اجتماعی مشکل دارند. به همین دلیل برای مراقبت از آن‌ها باید نکاتی را رعایت کرد؛ برای مثال آن‌ها زندگی آن‌ها باید طبق روتین‌های مشخص پیش برود یا اینکه محیط‌های شلوغ و پر سروصدا آن‌ها را آزار می‌دهد. همچنین باید با استفاده از روش‌های مختلف مهارت‌های اجتماعی را به آن‌ها آموزش داد.
اگر شما هم در منزل کودکی با چنین شرایط دارید، لطفا در مورد تجربه مراقبت و نگهداری از کودک اوتیسم خود بگویید. از اینکه با چه چالش‌هایی مواجه هستید و چه مواردی بیشتر از همه، شما و کودکتان را آزار می‌دهد.
