کلاستروفوبیا به ترس از مکان‌های تنگ، بسته و شلوغ گفته می‌شود. فردی که دچار این بیماری است، ترس و اضطراب شدیدی را در چنین مکان‌هایی تجربه می‌کند؛ در نتیجه، ممکن است از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث ایجاد ترس شود و تأثیراتی منفی روی کیفیت زندگی بگذارد، اجتناب کند. در ادامه این مطلب، به هر آنچه که باید درباره ترس کلاستروفوبیا بدانید، مانند علائم، عوامل محرک و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم تا به شما کمک کنیم به ترس از فضاهای بسته غلبه کنید.
نشانه ها و علائم کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته)
علائم کلاستروفوبیا ممکن است مشابه علائم اختلالات اضطرابی باشند؛ ولی، نکته مهم این است که علائم این نوع از فوبیا در مکان‌های شلوغ، تنگ و بسته مشاهده می‌شوند. علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- مشکل در نفس‌کشیدن
- لرزیدن
- عرق‌کردن
- افزایش تعداد ضربان قلب
- خشکی دهان
- درد سینه
- ترس و اضطراب بیش از اندازه
- ترس از ازدست‌دادن کنترل
- میل شدید به فرارکردن از موقعیت فعلی
افراد مبتلا به این بیماری معمولا درک می‌کنند که پاسخ آن‌ها به مکان‌های شلوغ، تنگ و بسته غیرمنطقی است؛ ولی، نمی‌توانند علائم خود را کنترل کنند. آن‌ها اغلب به دنبال درهای خروجی در هر مکانی می‌گردند یا در نزدیکی آن‌ها می‌ایستند. همچنین آن‌ها ممکن است از مکان‌های محرک تنگناهراسی مانند خودرو، هواپیما، آسانسور و دستشویی عمومی اجتناب کنند. با گذشت زمان، این اجتناب همراه با علائم جسمی و احساسی می‌توانند تأثیرات قابل توجهی را روی زندگی روزمره بگذارند.
مکان هایی که باعث ایجاد کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته) می شوند
مکان‌هایی که باعث ایجاد ترس از محیط بسته می‌شوند، عبارت‌اند از:
- تونل
- آسانسور
- قطار
- هواپیما
- اتاق‌هایی بدون پنجره یا با پنجره‌های که قابلیت بازوبسته‌شدن ندارند
- مکان‌های وسیع ولی شلوغ مانند مراکز تجاری یا کنسرت
- خودروهای کوچک
- دستگاه‌های ام‌آرآی
- انبار زیرزمینی
- اتاق پرو لباس
- درب گردان
بیشتر بخوانید: ترایپوفوبیا چیست؟
عوامل محرک کلاستروفوبیا
هر موقعیتی که باعث شود فرد مبتلا به این بیماری احساس کند که حبس شده است یا نمی‌تواند حرکت کند، می‌تواند عامل محرک کلاستروفوبیا باشد؛ بنابراین، علاوه بر موارد ذکرشده در بخش قبلی، اگر فرد لباس‌های تنگی بپوشد یا درباره حبس‌شدن در مکان‌های تنگ فکر کند، ممکن است دچار علائم این بیماری شود.
علل ابتلا به کلاستروفوبیا (تنگنا هراسی)
ترس از فضاهای بسته متداول است؛ ولی، محققان هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق ابتلا به این بیماری را شناسایی کنند. محققان بر این باور هستند که عوامل زیر ممکن است افراد را دچار این بیماری کنند:
- تجربه حادثه‌ای آسیب‌زا در دوران کودکی: تحقیقات نشان می‌دهند که بیشتر بزرگسالانی که دارای ترس از فضاهای بسته هستند، در دوران کودکی در مکانی حبس شده‌اند یا حوادثی مانند قلدری را تجربه کرده‌اند؛
- تجربه حادثه‌ای محرک پس از دوران کودکی: حادثه‌ای محرک مانند گیرافتادن در آسانسور یا تجربه تکان‌هایی شدید در درون هواپیما می‌توانند فرد را دچار این بیماری کنند؛
- مشاهده کلاستروفوبیای والدین در دوران کودکی: اگر کودکی واکنش‌های اضطرابی والدین خود را به فضاهای تنگ و بسته مشاهده کند، ممکن است در سال‌های بعدی زندگی خود دچار این بیماری شود؛
- ژنتیک: این بیماری ممکن است علتی ژنتیکی داشته باشد. تحقیقی در سال 2013 نشان داد که جهشی در ژن GPM6A در افراد مبتلا به این بیماری متداول‌تر است.
انواع کلاستروفوبیا
انواع ترس کلاستروفوبیا را می‌توانیم به سه گروه تقسیم‌بندی کنیم:
- ترس از فضاهای کوچک: افراد مبتلا به این نوع از همه فضاهای کوچک مانند خودروها، هواپیماها، قطارها، آسانسورها، راه‌پله‌های تنگ، متروها، تونل‌ها، کمدها، انبارهای زیرزمینی و اتاق‌های کوچک و شلوغ می‌ترسند. به خاطر داشته باشید که همه افراد مبتلا به این بیماری از این فضاها نمی‌ترسند؛
- ترس از محدودشدن حرکات: افراد مبتلا به این نوع اغلب از شرایطی که حرکات آن‌ها را محدود می‌کنند، می‌ترسند و ممکن است این ترس را در فضاهای بزرگ داشته باشند. برای مثال، آن‌ها از حبس‌شدن در صندلی آرایشگر یا دندانپزشک یا استفاده از ترن هوایی در شهربازی می‌ترسند. اگر ترس از محدودشدن حرکات شدید باشد، حتی ممکن است از استفاده از گچ برای ترمیم استخوان شکسته خود خودداری کنند؛
- ترس از خفه‌شدن: افراد مبتلا به این نوع به علت ترس از خفه‌شدن از فضاهای کوچک می‌ترسند. این افراد ممکن است بر این باور باشند که فضاهای کوچک اکسیژن کافی ندارند یا آن‌ها همه اکسیژن موجود را تنفس خواهند کرد. آن‌ها در اوج حمله پانیک ممکن است لباس‌های خود را در بیاورند تا بتوانند راحت‌تر نفس بکشند.
بیشتر بخوانید: ترس از آینده یا کرونوفوبیا چیست؟
درمان کلاستروفوبیا
اگر تصور می‌کنید که دچار ترس کلاستروفوبیا شده‌اید، حتما برای درمان آن اقدام کنید. به خاطر داشته باشید که اجتناب از مکان‌های ایجادکننده ترس به‌جای درمان آن باعث بدترشدن آن می‌شود؛ بنابراین، هر چه زودتر برای درمان آن به پزشکی معتبر مراجعه کنید تا کیفیت زندگی خود را افزایش دهید. پزشکان معمولا روش‌های زیر را برای کاهش تأثیر این بیماری روی فعالیت‌های روزمره به بیماران پیشنهاد می‌دهند:
درمان از طریق مواجهه
درمان از طریق مواجهه، درمانی متداول برای فوبیاهایی مانند کلاستروفوبیا محسوب می‌شود. در این روش درمانی، با عوامل محرک مانند مکان‌های بسته مواجه می‌شوید. با مواجهه تدریجی با عوامل محرک همراه با حمایت پزشکان، می‌توانید سازوکارهای مقابله‌ای را یاد بگیرید. در این روش درمانی، مغز ممکن است مسیرهای جدیدی را برای ترس ایجاد کند. تحقیقی نشان داد که این روش درمانی می‌تواند فعالیت بیش از حد بادامه مغز را در افراد مبتلا کاهش دهد و به بهبود 80% از بیماران کمک کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
رفتاردرمانی شناختی، درمان متداول دیگری برای این بیماری، دیگر انواع فوبیاها و اختلالات اضطرابی محسوب می‌شود. در این روش درمانی، به شما آموزش داده می‌شود از افکار و واکنش‌های خود آگاه شوید و آن‌ها را تغییر دهید. تحقیقی در سال 2000 نشان داد که پنج جلسه CBT می‌تواند در بهبود علائم این بیماری مؤثر باشد. همچنین تحقیق دیگری در سال 2008 نشان داد که این روش درمانی می‌تواند به بهبود علائم افراد مبتلا به این بیماری و سرطان در موقعیت‌هایی مانند ام‌آرآی و رادیوگرافی کمک کند.
درمان رفتاری هیجانی منطقی (REBT)
درمان رفتاری هیجانی منطقی، رویکردی عمل‌گرا برای درمان این بیماری به شمار می‌رود. این روش درمانی به شما آموزش می‌دهد که در موقعیت‌های محرک ترس روی زمان حال تمرکز کنید. با کمک این درمان، می‌توانید الگوهای مقابله‌ای سالم و منطقی را یاد بگیرید.
واقعیت مجازی (VR)
واقعیت مجازی، روشی است که در درمان از طریق مواجهه استفاده می‌شود. در این روش، از رایانه برای شبیه‌سازی موقعیت‌های محرک ترس کلاستروفوبیا استفاده می‌شود. این روش ایمن است و متخصص می‌تواند موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده را به‌آسانی کنترل کند. البته سیستم‌های واقعیت مجازی ممکن است گران باشند و برای برخی از افراد در دسترس نباشند. تحقیقی در سال 2000 نشان داد که 4 فرد مبتلا به این بیماری پس از 8 جلسه درمان از طریق مواجهه با واقعیت مجازی، ترس و اجتناب کمتری داشتند.
آرامش و تجسم
با تمرینات آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی، ذهن‌آگاهی، تمرینات آرام‌سازی عضلات و مدیتیشن، می‌توانید علائم این بیماری را کاهش دهید. همچنین اگر چشمان خود را ببندید و خود را در فضایی آرام و باز مانند دشتی پر از گل یا ساحل دریایی آرام تجسم کنید، می‌توانید به کاهش علائم خود کمک کنید.
دارو درمانی
پزشک ممکن است داروهای اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها یا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مانند پاکسیل (پاروکستین) یا لکساپرو (اسکیتالوپرام) را تجویز کند. پیش از مصرف هر نوع دارویی، با پزشک درباره داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های فعلی خود صحبت کنید تا تداخلی با یکدیگر نداشته باشند.
نکاتی برای مدیریت و پیشگیری از کلاستروفوبیا
این نکات را برای مدیریت و پیشگیری از این بیماری رعایت کنید:
- با فردی قابل‌اعتماد درباره ترس‌های خود صحبت کنید: اگر چنین فردی را در اطراف خود داشته باشید، می‌تواند در مدیریت این بیماری به شما کمک کند؛
- به گروهی از افراد مبتلا به این بیماری ملحق شوید: این گروه‌ها می‌توانند نکات و توصیه‌های ارزشمندی را به شما ارائه دهند و به شما نشان دهند که تنها نیستید؛
- به دنبال دوره‌هایی برای غلبه به ترس خود بگردید: برای مثال، اگر از پرواز با هواپیما می‌ترسید، به دنبال دوره‌ای برای کاهش ترس از پرواز بگردید؛
- رژیم غذایی مناسبی داشته باشید، به‌اندازه کافی بخوابید و پنج روز در هفته به مدت 30 دقیقه ورزش کنید: این عادات سالم می‌توانند اضطراب شما را کاهش دهند.
در مواجهه با کلاستروفوبیا به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر دچار اضطراب یا حملات پانیک مرتبط با کلاستروفوبیا می‌شوید، به کلینیک روانپزشکی معتبری مانند دکتر کربلایی مراجعه کنید. دکتر کربلایی در زمینه اضطراب و فوبیا دانش و تجربه بالایی دارد و می‌تواند به شما کمک کند استراتژی‌ها و سازوکارهای مقابله‌ای را برای غلبه بر ترس‌های خود یاد بگیرید. همین امروز می‌توانید نوبتی برای ملاقات با این پزشک رزرو کنید تا اطلاعات دقیق‌تر و بیشتری را درباره روش‌های درمانی این فوبیا به دست آورید.
جمع‌بندی
ترس کلاستروفوبیا به ترس از فضاهای بسته و شلوغ مانند هواپیما، آسانسور و تونل گفته می‌شود. این ترس باعث می‌شود که افراد از موقعیت‌های محرک علائم اجتناب کنند؛ ولی، این اجتناب در بلندمدت تنها علائم آن‌ها را بدتر می‌کند. به خاطر داشته باشید که افراد بسیاری نوعی فوبیا را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند و بسیاری از آن‌ها قابل‌درمان هستند. اگر علائم این بیماری را در مکان‌های تنگ تجربه می‌کنید و تأثیر قابل توجهی روی زندگی روزمره شما گذاشته‌اند، با متخصص اعصاب و روان معتبری مانند دکتر کربلایی ملاقات کنید تا مناسب‌ترین روش درمانی را با توجه به شرایط شما تجویز کنند.
