شیوع اختلال دوقطبی حدود ۱ یا ۲ درصد است البته قطعا نوع خفیف آن خیلی بیشتر از این آمار است. در واقع ما با اختلال طیف دوقطبی روبرو هستیم و خیلی از افراد به نوع خفیف این بیماری دچار هستند. این بیماری در صورت عدم بهره‌مندی از درمان به‌موقع می‌تواند بسیار مخرب باشد و به عنوان ششمین عامل ناتوان کننده در کل جهان شناخته شده است. اختلال دوقطبی ناشی از ضعف شخصیتی یا نامتعادل بودن نیست بلکه یک بیماری است که قابل درمان است.
تشخیص و درمان بیماری دوقطبی در کلینیک چند تخصصی مغز و اعصاب و روان دکتر کربلایی به بهترین نحو ممکن انجام می‌شود. دکتر علی کربلایی روانپزشک و متخصص اعصاب و روان با سال‌ها کار و فعالیت در زمینه بیماریهای روانپزشکی تاکنون توانسته چندین مقاله علمی در زمینه بیماری دوقطبی ارائه دهد و با ارائه بهترین روش‌های درمانی به بیماران زیادی کمک نماید. برای کسب اطلاعات صحیح و علمی در مورد اینکه اختلال دوقطبی چیست؟ و راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی با ما همراه باشید.
بیماری دوقطبی یا بیماری شیدایی
اختلال دوقطبی یا همان بیماری شیدایی نوعی اختلال در رفتار و خلق افراد است که طی آن افراد طی دوره‌هایی به صورت غیر طبیعی یا انرژی بسیار بالایی دارند و مستانه شاد اند یا به شکلی بسیار غیر عادی ناراحت هستند و دچار افسردگی میشوند. تغییر خلق و خوی در هر فرد اگر روند طبیعی خود را طی کند مشکل‌ساز نخواهد بود و برای هر فرد لازم است که احساسات خود را در مراحلی که نیاز است بروز کند تا دچار اختلالات روانی نشود. اما اختلال دوقطبی، فرد را به طور غیر طبیعی دچار تغییرات خلقی بسیار بالا یا پایین می‌کند که حالت بسیار بالای آن مانیا یا شیدایی و به حالت پایین آن افسردگی گفته می‌شود.
این تغییرات در خلق و خوی با فعالیت بیش از حد افراد سبب ایجاد مشکل در روابط و امور عادی زندگی افراد دو قطبی می‌شود و از طرفی سطح پایین دوقطبی بودن موجب کم کاری حتی در انجام امور عادی می‌شود و فرد عملا دچار اختلال شدیدی در زندگی شخصی خود می‌شود.
اختلال دوقطبی حتما نباید بسیار شدید و هویدا باشد؛ اغلب تمام افراد به طور خفیف در سطوح مختلف دچار اختلال دوقطبی هستند و خلق و خویشان مداوم در حال تغییر است. اما این خفیف بودن نمی‌تواند تاثیر آنچنانی بر عملکرد روزانه فرد داشته باشد.
دلایل اختلال دوقطبی
همانطور که بالاتر نیز اشاره کردیم، اختلال دوقطبی نوعی تغییر رفتاری-خلقی است که در سطح انرژی افراد تغییراتی غیرعادی به وجود می‌آورد این بیماری که در گذشته به عنوان جنون افسردگی نیز شناخته می‌شد، نوعی اختلال مغزی-رفتاری است که تغییرات شدید در سطح انرژی فرد منجر به مختل شدن امور روزانه می‌شود.
اختلال دوقطبی معمولا در دوران جوانی و آغاز بزرگسالی روی می‌دهد. طبق آمار عمدتا افراد دوقطبی از 25 سالگی علائم شایعی ازخود نشان می‌دهند که به مرور زمان بیشتر می‌شود. بیماری دوقطبی بودن تمام شدنی نیست و تا ابد همراه فرد خواهد بود. این به آن معنا نیست که غیر قابل درمان است، اما اگر به موقع درمان نشود، ممکن است عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
دلیل خاص و واحدی برای بروز اختلال دوقطبی وجود ندارد. همواره مانند سایر بیماری‌هایی از این دست، زنجیره‌ای از دلایل می‌تواند منجر به بروز اختلال دوقطبی شود. در ادامه به بررسی دلایل بروز اختلال دوقطبی در افراد می‌پردازیم.
-
ژنتیک
بهره‌مندی از نوعی ژن خاص موجب بروز اختلال دوقطبی در افراد می‌شود اما این تنها دلیل نمی‌تواند باشد. بعضا در خواهرها و برادران در یک خانواده که فردی از آن‌ها دچار اختلال دوقطبی مشاهده شده که تنها یکی از فرزندان دچار اختلال دوقطبی است و دیگری در سلامت کامل روان به سر می‌برد. البته وجود فردی دوقطبی در خانواده احتمال ابتلای دیگر اعضا را به شدت بالا می‌برد اما بازهم الزاما فردی که در معرض افراد دوقطبی است حتما دچار اختلال مذکور نخواهد شد.
-
ساختار مغزی
طبق تحقیقات دانشمندان و پزشکان، ساختار مغزی افرادی که دچار اختلال دوقطبی هستند با ساختار مغز افراد عادی تفائت‌های چشمگیری دارد. پژوهش‌ها در این رابطه نشان داده است که افرادی که از اختلال دوقطبی رنج می‌برند، ساختاری متفاوت با سایر افراد دارد. در پژوهش‌های مذکور هویدا شد که ضخامت قشر مغز این افراد در نقاطی نازک‌تر و آسیب‌پذیر است. حتی این تحقیقات نشان می‌دهند که افرادی که دوقطبی هستند، در دوره‌های افسردگی و شیدایی دچار ضعف ادراکی هستند.
-
اضطراب و ترس
یکی از مهمترین عوامل در بروز اختلال دوقطبی، اضطراب و نگرانی‌های روانی است. تحقیقات نشان داده است که افرادی که در معرض استرس فراوان بوده‌اند، همواره بیشتر از سایر افراد دچار اختلال دوقطبی شده‌اند. این تحقیقات همچنان نشان داده‌اند که نقش محیط خانواده به خصوص اگر محیطی پر اضطراب باشد، احتمال ابتلا افراد به اختلال دوقطبی را به شدت افزایش می‌دهد.
علائم بیماری دو قطبی در دوره مانیا:
- در دوره مانیا فرد لزوما شادی بیش از حد و سرخوشی را تجربه نمی‌کند بلکه ممکن است بسیار پرخاشگر و تحریک‌پذیر باشد. در این دوره فرد حداقل سه تا از علائم زیر را دارد:
- انرژی بیش از اندازه (معاشرت بیش از حد در محل کار یا مدرسه، ممکن است فرد در مراحل اولیه مانیا، پروژه‌های زیادی را شروع کند و بازدهی بالایی داشته باشد ولی بعد از وخیم‌تر شدن مانیا، کارهایش را نیمه‌کاره رها می‌کند)
- سرخوشی
- میل جنسی بالا (انجام فعالیت‌های جنسی پرخطر که ممکن است منجر به بارداری و یا بیماریهای مقاربتی شود)
- ریسک‌پذیری بالا
- پرحرفی (بلند بلند و تند تند حرف زدن، علاقه به جک گفتن و تکرار کلمات به صورت ریتمیک، اگر کسی جلوشان را بگیرد عصبانی میشوند)
- ولخرجی
- تصمیم‌های ناگهانی (در قضاوت دچار مشکل میشوند به همین دلیل ممکن است تصمیم‌های ناگهانی بگیرند و یا دست به کارهایی بزنند که به عواقب آن فکر نکنند این امر می‌تواند منجر به معالمه‌های اشتباه، شکست در روابط و ورشکستگی شود)
- دست زدن به کارهای پرخطر
- میل به مصرف مواد مخدر
- اعتماد به نفس کاذب (ممکن است فکر کنند به آن‌ها قدرتی ماورایی داده شده و یا باید زمین را نجات دهند)
- تحریک‌پذیری
- پرخاشگری
- توهم (جدا شدن از واقعیت، حتی ممکن است صداهایی بشنوند)
- نیاز به خواب کم (به طوری که با حدود ۳ یا ۴ ساعت خواب در روز بسیار پر انرژی هستند و یا حتی روزها نمی‌خوابند)
- دوره‌های مانیا در صورت عدم درمان ممکن است ۲ یا ۳ ماه ادامه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان پرخاشگری بدون دارو
علائم بیماری دو قطبی در دوره افسردگی:
- دوره افسردگی باید حداقل دو هفته ادامه داشته باشد به‌طوریکه در بیشتر روزها و در بیشتر طول روز این حالت با آن‌ها همراه است. در این فاز باید حداقل ۵ تا از علائم زیر را داشته باشند:
- خلق افسرده
- از چیزهایی که قبلا لذت می‌بردند و برایشان سرگرم کننده بود دیگر لذت نمی‌برند
- مشکلات خواب (اکثرا از بی‌خوابی رنج می‌برند ولی گاهی افراد، زیادی می‌خوابند به‌خصوص در طول روز - برای درمان می توانید از بهترین داروی اختلال خواب استفاده کنید.)
- کم کردن وزن و یا زیاد شدن وزن (به علت تغییر در اشتها)
- از دست دادن انرژی
- احساس بی‌ارزشی و گناه (اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند، دچار عذاب وجدان میشوند که گناهی مرتکب شده‌اند و سزاوار مجازات هستند)
- افکار خود کشی
- توهم
با توجه به دلایل ذکر شده خطر ورشکستگی، اعتیاد، خودکشی، تصادفات رانندگی، ازدواج‌یا طلاق‌های ناگهانی در این بیماران به وفور دیده می‌شود.
انواع اختلال دوقطبی کدامند؟
بعد از دانستن اینکه اختلال دوقطبی چیست؟ در ادامه انواع بیماری دوقطبی را ذکر می‌کنیم:
- بیماری دوقطبی نوع ۱: مانیا همراه یا بدون افسردگی
- بیماری دوقطبی نوع ۲: هایپومانیا (حالت خفیفی از مانیا) به اضافه افسردگی
علت بیماری دو قطبی چیست؟
در به وجود آمدن بیماری دو قطبی فاکتورهای زیادی موثر هستن از جمله ژنتیک، ساختار و عملکرد مغز. علت بیماری دوقطبی بیشتر از هر بیماری روانپزشکی، ژنتیکی است. این بیماری به علت شرایط استرس‌زا و تنش‌های زندگی به وجود نمی‌آید بلکه این عوامل می‌توانند عاملی برای بروز بیماری نهفته در فرد باشند. همینطور مصرف مواد مخدری مانند کوکائین و آمفتامین‌ها می‌تواند جرقه‌ای برای شعله‌ور سازی این بیماری باشند.
راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی
تشخیص بیماری دوقطبی در برخی موارد بسیار دشوار می‌باشد زیرا گاهی فرد بدون هیچ سابقه خانوادگی و تنها با یک افسردگی ساده به پزشک مراجعه می‌کند. در این حالت درصورتی که به اشتباه افسردگی تک قطبی تشخیص داده شود و دارهای ضد افسردگی تجویز شود، فرد به اصطلاح سوییچ می‌کند یعنی به یکباره وارد فاز مانیا می‌شود و دارای انرژی بیش از حد و سرخوشی می‌شود. در این حالت ممکن است خود فرد از وضعیت خود بسیار راضی باشد ولی اطرافیان بیمار با مشاهده این حالت باید سریعا به پزشک اطلاع دهند تا پزشک اقدام به قطع دارو و تجویز داروی جدید برای درمان بیماری دوقطبی نماید.
مشاهده خدمات کلینیک سردرد تهران دکتر کربلایی
مهمترین راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی از طریق مصاحبه بالینی توسط روانپزشک و تست معتبر اختلال دوقطبی است. در جلسه ویزیت، روانپزشک اطلاعاتی شامل موارد زیر را از بیمار کسب می‌کند و براساس آن‌ها تشخیص می‌دهد:
- علائم و نشانه‌های حال حاضر فرد
- سوابق شخصی فرد در گذشته
- تاریخچه خانوادگی فرد
ممکن است فرد سال‌ها این بیماری را داشته باشد ولی به علت داشتن علائم مشترک با سایر بیماریهای روانپزشکی به درستی تشخیص داده نشده باشد و یا قبلا فقط با شکایت افسردگی مراجعه کرده و افسردگی تک قطبی تشخیص داده شده باشد. سایر بیماریهای روانپزشکی که غالبا با بیماری شیدایی رخ می‌دهند و تشخیص آن را بسیار سخت می‌کنند شامل موارد زیر می‌باشند:
- بیماری پانیک اتک
- وسواس
- اختلال پرخوری
- اعتیاد
- اختلال بیش‌فعالی(نقص توجه)
- اختلال شخصیت مرزی
بیشتر بخوانید: علت اوتیسم چیست
عوامل تشدیدکننده اختلال دوقطبی
مهمترین عوامل تشدیدکننده اختلال دوقطبی، عدم دریافت درمان به موقع و یا قطع داروها می‌باشد، زیرا در این صورت تعداد دوره‌ها در آینده بیشتر و وخیم‌تر می‌شود. هر کدام از دوره‌های دوقطبی مانند مانیا، افسردگی و ترکیبی (داشتن هر دو علائم افسردگی و مانیا همزمان) به ترتیب خاصی اتفاق نمی‌افتند و قابل پیش‌بینی نیستند. ممکن است بین هر کدام از دوره‌ها سال‌ها فاصله باشد. ولی هرچقدر سن بالاتر می‌رود فاصله بین دوره‌ها به هم نزدیکتر می‌شود.
در زنان این بیماری ممکن است خودش را در دوران بارداری یا پس از زایمان با نشانه‌های افسردگی پس از زایمان نشان دهد. بنابراین با مشاهده نشانه‌هایی از افسردگی بعد از زایمان حتما به پزشک مراجعه کنید تا نوع افسردگی شما تشخیص داده شود. زنانی که سابقه بیماری بای‌پولار داشته‌اند در دوران یائسگی ممکن است دوره‌هایی از افسردگی را تجربه کنند و یا دوره های بیماریشان سریع‌تر شود.
این بیماری به صورت ژنتیکی در فرد بیمار وجود دارد و عوامل بیرونی تنها مانند تریگری باعث بروز آن میشوند، عواملی مانند:
- استرس‌های شدید
- شکست عشقی
- مصرف مواد مخدر
- از دست دادن عزیزان و ...
روش‌های درمان بیماری دوقطبی
بهترین روش درمان بیماری دوقطبی استفاده از داروهای تثبیتکننده خلق است. داروهایی مانند: والپرات سدیم، لیتیم، لاموتریژین، کاربامازپین ... . داروها بسته به تشخیص پزشک و فازی که بیمار در آن قرار دارد تجویز میشوند.
البته ممکن است پزشک از ترکیب رواندرمانی و دارودرمانی برای درمان استفاده کند. در صورت تجویز داروی لیتیوم پزشک آزمایش خون تجویز می‌کند و هر چند ماه یکبار این آزمایش را تکرار می‌کند. در صورت داشتن هر گونه عوارض جانبی، مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید و بدون دستور پزشک هرگز داروی خود را قطع نکنید.
خبر خوب است که این بیماری در صورت انجام اقدامات درمانی صحیح توسط روانپزشک حتی در مواردی که بیماری شدید باشد، به شدت کنترل پذیر است و این اشخاص می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. جالب است بدانید بسیاری از افراد موفق در دنیا به بیماری دوقطبی دچار هستند و این به علت هایپومانیا (حالت خفیفی از مانیا) است که باعث انرژی بالا، خلاقیت، اعتماد به نفس و عملکرد اجتماعی بالا در این افراد می‌شود. در نتیجه فرد در بعضی از جنبه‌های زندگی‌اش با موفقیت‌های چشمگیری روبرو می‌شود.
-
روان درمانی توسط روانشناسان کلینیک دکتر کربلایی
بهترین و موثر‌ترین روش در درمان اختلال دوقطبی، مراجعه به پزشک متخصص در درمان این بیماری یعنی روانشناسان و روانکاوان است. تخصص روانشناسان در شناسایی ریشه بیماری و درمان آن به صورت کاربردی و استفاده از روش‌های درست پزشکی است. اغلب اگر بیماران مراجعه‌کننده دچار وضعیتی حاد باشند، تیمی از متخصصان که شامل روانشناس، مددکار اجتماعی و روانپزشک است. این تیم در تلاش است تا راهکارهایی مفید با تشخیص درست بیماری در قالب برنامه‌ای مدون، بیمار مورد مداوا قرار دهند.
بهترین کلینیک روانشناسی در تهران
-
دارو
یکی از مهمترین راه‌های درمان اختلال دوقطبی، استفاده از داروهایی است که سبب کاستن علائم دوقطبی و تثبیت آن‌ها در سطحی طبیعی می‌شود. این داروها انواع زیادی دارند که هرکدام تاثیری متمایز‌کننده بر علائم دوقطبی بودن دارد. نوعی دیگر از داروها وجود دارد که مستقیما با هدف ایجاد آرامش در بیماران دوقطبی از طریق خواب و کاهش اضطراب، سعی در کنترل این عارضه در این بیماران دارد. معمولا داروهای اختلال دوقطبی سعی می‌کنند به عنوان یک تثبیتکننده خلقی در کنترل شیدایی تاثیرگذار باشند.
این افراد همواره باید در نظر داشته باشند که:
- اطلاع کامل از فواید و مضرات دارو با یاری جستن از روانپزشکان
- حتما هرگونه دارویی که این بیماران مصرف می‌کنند را برای جلوگیری از اختلال دارویی، به پزشک معالج خود اطلاع دهند.
- اگر در روند درمان پیشرفت یا پسرفتی دیده شود، حتما باید با اطلاع پزشک دوز داروها تغییر کنند.
- تداوم در مصرف داروهای مرتبط با اختلال دوقطبی بسیار حائز اهمیت است.
-
درمان با الکتروشوک
ECT یا الکتروشوک نوعی روش درمانی است که طی آن مغز تحریک شده تا فرد از تمام علائم دوقطبی خلاص شود. این روش درمانی با متدهای مدرن روز، معمولا بیشتر از چند هفته طول نخواهد کشید. روش درمانی ECT بی خطر است و با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. البته به خاطر داشته باشید که این روش درمانی زمانی استفاده می‌شود که رواندرمانی و استفاده از دارو تاثیرگذار نباشد.
-
روش درمانی TMS
یکی دیگر از روش‌های درمان اختلال دوقطبی، استفاده از امواج مغناطیسی تحت عنوان روش TMS است که از آن به عنوان نوعی دیگر از تحریک مغز برای درمان این بیماری استفاده می‌شود. البته به خاطر داشته باشید که طی تحقیقات انجام شده تاثیر این روش درمانی بیشتر در افسردگی استفاده می‌شود.
-
مکمل‌های دارویی
از گذشته، همواره تاثیر داروهای گیاهی بر درمان انواع بیماری غیرقابل چشم‌پوشی بوده است. اما همچنان تحقیقات دقیقی مبتنی بر تاثیر کامل این مکمل‌ها بر اختلال دوقطبی وجود ندارد. اما به یاد داشته باشید که در کنار سایر روش‌های درمانی باید از مکمل‌های دارویی نیز استفاده شود.
سخن آخر
اختلال دوقطبی می‌تواند در هر سطحی سبب بروز مشکلاتی در پیشبرد امور عادی افراد شود. اختلال دوقطبی عمدتا در قالب شیدایی و افسردگی بروز می‌کند که دلایل مختلفی چون ساختار ژنتیکی، ساختار مغزی و محیط پر اضطراب دارد. البته دلایل دیگری نیز وجود دارد که از سطح پایین‌تری از اهمیت برخوردار هستند.
