اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

آیا تاکنون درمورد PTSD چیزی شنیده‌اید، می‌دانید پی‌تی‌اس‌دی چیست؟ یا می‌دانید PTSD مخفف چیست؟ هر فرد به‌‎طور طبیعی، هنگام روبه‌رو شدن با یک وضعیت تکان‌دهنده احساس ترس خواهد کرد. این احساس با ایجاد تغیرات ثانیه‌به‌ثانیه در بدن، به انسان در دفاع از خود و محافظت از او در برابر آسیب کمک می‌کند. افراد پس از هر تروما، تقریباً طیف وسیعی از واکنش‌ها را تجربه خواهند کرد که اکثر آن‌ها به طور طبیعی بهبود می‌یابند. اما افرادی که با گذشت زمانی نسبتاً طولانی نتوانند احساسات خود را مدیریت کنند و همچنان با مشکل روبه‌رو باشند، به اختلال استرس پس از حادثه (Post Traumatic stress disorder) مبتلا شده‌اند و به کمک حرفه‌ای نیاز دارند.

استرس پس از سانحه یا Ptsd چیست؟ 

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، در افرادی ایجاد می‌شود که یک اتفاق تکان‌دهنده، ترسناک یا خطرناک را تجربه کرده‌اند. افراد مبتلا به انواع PTSD، افکار و احساسات شدید و ناراحت‌کننده‌ای در مورد تجربه خود دارند که تا ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از واقعه ادامه دارد. آن‌ها غم، ترس یا خشم شدیدی را تجربه می‌کنند و از افراد یا موقعیت‌هایی که آن واقعه آسیب‌زا را یادآوری می‌کند، اجتناب کرده و نسبت به چیزهای معمولی مانند صدای بلند یا لمس تصادفی، واکنش‌های منفی شدیدی نشان می‌دهند.

علائم اختلال استرس پس از سانحه 

علائم این اختلال به چهارگروه دسته‌بندی می‌شوند و شدت آن‌ها متفاوت است.

1. افکار مزاحم: تکرار غیر ارادی خاطرات تکراری، ‌رویاهای ناراحت‌کننده و یا فلش‌بک یک واقعه آسیب‌زا. «ممکن است، این یادآوری‌ها به حدی زنده باشند که فرد احساس کند همین‌ الان در حال تجربه دوباره‌ آن حادثه است».

2. اجتناب: پرهیز از یادآوری واقعه تکان‌دهنده که ممکن است، شامل اجتناب از افراد، مکان‌ها، فعالیت‌ها، اشیاء و موقعیت‌هایی باشد که باعث زنده شدن آن خاطرات ناراحت‌کننده می‌شود. همچنین ممکن است افراد در مقابل صحبت کردن درباره آنچه اتفاق افتاده یا احساسی که نسبت به آن دارند، مقاومت کنند. این علائم ممکن است باعث شود فرد روال طبیعی زندگی خود را تغییر دهد. به عنوان مثال، پس از شوک بعد از تصادف، از رانندگی یا سوار شدن به اتومبیل اجتناب کند.

3. تغییر افکار و خلق و خو: ناتوانی در یادآوری جنبه‌های مهم حادثه آزاردهنده، افکار و احساسات منفی که منجر به باورهای مستمر و تحریف‌شده درباره خود یا دیگران می‌شود (به عنوان مثال: من بد هستم، هیچ‌کس قابل اعتماد نیست و ...). همچنین، افکار تحریف شده درباره علت یا عواقب رویداد که باعث سرزنش خود یا دیگران، ترس، وحشت، عصبانیت، گناه یا شرم مداوم، علاقه کمتر نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا لذت‌بخش بود و ... می‌شود.

4. تغییر در واکنش‌های جسمی و عاطفی: واکنش‌های عصبی، انفجارهای احساسی، تحریک‌پذیری بالا، رفتارهای بی‌پروا، خود تخریبی، احتیاط بیش از حد، شک به همه‌چیز و همه‌کس؛ این علائم می‌تواند موجب از بین رفتن تمرکز فرد شده و تغذیه یا خواب او را دشوار کند.

توجه داشته باشید که این علائم در ابتدای وقوع حادثه طبیعی بوده و معمولا طی سه ماه خود‌به‌خود از بین می‌روند. در صورتی این علائم اختلال استرس پس از حادثه در نظر گرفته می‌شود که یک ماه مداوم دیده شود و به قدری شدید باشد که در روابط یا کار فرد اختلال ایجاد کند. 

کودکان و نوجوانان نسبت به تروما واکنش شدید‌تری نشان می‌دهند؛ علائمی که در کودکان کمتر از شش سال دیده می‌شود عبارتند از:

• شب‌ادراری

• لکنت زبان یا از دست دادن توانایی صبحت کردن

• صبحت کردن یا نمایش بازی کردن درباره‌ رویدادهای ترسناک

• چسبندگی غیر عادی به والدین یا بزرگسالان دیگر

کودکان و نوجوانان بزرگ‌تر، ممکن است احساس گناه داشته باشند و تصور کنند که می‌توانستند از آسیب یا مرگ دیگران جلوگیری کنند و یا درگیر حس انتقام باشند.

درک این علائم و احساسات در درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان بسیار مهم است.

بیشتر بخوانید: درمان استرس بدون دارو و ترایپوفوبیا چیست؟

علل اختلال استرس پس از سانحه

هر فردی در هر سنی می‌تواند به پی‌تی‌اس‌دی مبتلا شود. از کهنه‌سربازان جنگ، کودکان و افرادی که مورد حمله فیزیکی، سوءاستفاده جنسی و ... قرار گرفته‌اند تا افرادی که از یک تصادف یا حادثه طبیعی مانند سیل، زلزله و ... نجات پیدا کرده‌اند. طبق آخرین مطالعات از هر ۱۰۰ نفر، هفت یا هشت نفر در دوره‌ای از زندگی خود پی‌تی‌اس‌دی را تجربه می‌کنند، اما هنوز علت دقیق آن مشخص نیست. ژنتیک، نوروبیولوژي، عوامل محیطی و خصوصیات شخصی می‌تواند در ابتلا به این اختلال تأثیرگذار باشند. برخی از این شرایط عبارتند از:

• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض این اختلال هستند.

• زندگی طولانی مدت در شرایط پرخطر  مانند جنگ و ...

• آسیب‌های دوران کودکی

• احساس وحشت، درماندگی یا ترس شدید

• عدم حمایت اجتماعی پس از حادثه

• استرس اضافی پس از یک حادثه خطرناک، مانند از دست دادن یک عزیز یا از دست دادن خانه و شغل و ...

• داشتن سابقه بیماری‌های روانی، اعتیاد و مصرف مواد

تشخیص بیماری اختلال پس از تروما

یک درمان‌گر با تجربه و متخصص می‌تواند از طریق آزمایش‌های غربالگری سلامت روان و تست اختلال‌استرس پس از سانحه، آن‌را تشخیص دهد. همان‌طور که در بالا گفتیم، برای تشخیص پی‌تی‌اس‌دی باید حداقل به مدت یک ماه تمام یکی از علائم زیر مشاهده شود:

• حداقل یک علامت از افکار مزاحم

• حداقل یک علامت اجتناب

• حداقل دو علامت تغییر شناختی و خلقی

• حداقل دو علامت تغییر در واکنش‌های جسمی و عاطفی

عوارض استرس پس از سانحه

پی‌تی‌اس‌دی معمولاً با سایر اختلالات روان‌شناسی از جمله افسردگی، مشکلات حافظه و سایر مشکلات بهداشت جسمی و روانی مشاهده می‌شود و ممکن است در موارد حاد، منجر به پناه بردن فرد مبتلا به الکل یا مصرف مواد مخدر شود.

جدیدترین درمان اختلال استرس پس از سانحه 

هر فرد خصوصیات منحصربه‌فرد خود را دارد و اختلال استرس پس از سانحه تأثیر متفاوتی بر افراد خواهد داشت. بنابراین، درمانی که برای یک فرد مفید است، ممکن است، برای فرد دیگر بی‌تأثیر باشد. در حقیقت، در درمان این اختلال، تخصص و مهارت روان‌درمان‌گر مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کند. به طور کلی، پروسه درمان این اختلال سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:

• بهبود علائم

• آموزش مهارت‌های مقابله با این اختلال

• بازیابی عزت‌نفس فرد مبتلا

اغلب درمان‌های پی‌تی‌اس‌دی، در زیرمجموعه درمان شناختی‌رفتاری دسته‌بندی می‌شوند. ایده اصلی این است که، با سبب‌ شناسی اختلال استرس پس از سانحه، الگوهای فکری آزاردهنده فرد مبتلا تغییر پیدا کند. بنابراین، درمان اصلی گفتار‌درمانی در مورد حادثه و آسیبی که فرد دیده و پیدا کردن ریشه‌های ترس او است. در کنار این درمان، در صورت شدید بودن علائم و مختل شدن زندگی عادی فرد، ممکن است از درمان دارویی نیز استفاده شود.

• درمان دارویی PTSD

پزشک و بیمار باید با همکاری یکدیگر بهترین دارو یا ترکیبی از داروها را پیدا کنند. بیشترین نوع دارو‌هایی که برای درمان اختلال پس از حادثه استفاده می‌شوند، داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب است که به کنترل علائم پی‌تی‌اس‌دی از جمله غم، نگرانی، خشم و ... کمک می‌کند. سایر داروها ممکن است برای درمان علائم این اختلال مانند مشکلات بی‌خوابی و کابوس‌ها مفید باشد.

• گفتار درمانی

طی جلسات مشاوره، ابتدا شما در مورد واقعه تکان‌دهنده با درمانگر خود صبحت می‌کنید؛ اینکه چگونه این حادثه افکار و زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است. سپس جزئيات اتفاقی که رخ داده را بررسی می‌کنید و راه‌های جدیدی برای برخورد با آن می‌یابید.

• رویارویی

‌اگر فرد مبتلا به اختلال، تاکنون از رویارویی با مواردی که حادثه را برای او یادآوری می‌کند، اجتناب کرده‌است، درمان‌گر به او کمک می‌کند دوباره به تدریج با آن‌ها روبه‌رو شود. فرد مبتلا به اختلال پی‌تی‌اس‌دی، در اوایل درمان، نحوه تنفس برای کاهش اضطراب را می‌آموزد و سپس لیستی از این موارد تهیه کرده و به کمک درمان‌گر به تدریج با آن‌ها روبه‌رو می‌شود و درباره‌ تجربه این رویارویی صحبت می‌کند. حتی به کمک واقعیت مجازی این امکان وجود دارد که اصل واقعه برای فرد بازسازی شده و دوباره فرد مبتلا به اختلال در شراط حادثه قرار گیرد.

• حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد

در این درمان، به جای آنکه شما حادثه را برای درمان‌گر خود روایت کنید، درمان‌گر کاری انجام می‌دهد؛ مانند حرکت دادن دست، روشن و خاموش کردن چراغ  یا ایجاد یک صدا و از شما می‌خواهد روی چیزی که می‌بینید یا صدایی که می‌شنوید، تمرکز کنید.

هدف این است که هنگام یادآوری ترومای خود، بتوانید به یک چیز مثبت فکر کنید و در واقع این مثبت‌اندیشی را با احساسات منفی خود جایگزین کنید.

• آموزش ایمنی در برابر استرس

این نوع درمان به صورت گروهی یا انفرادی قابل انجام است. در این روش نیز نیازی به بازگو کردن جزئیات حادثه نیست؛ بلکه تمرکز روی تغییر نحوه کنار آمدن با استرس ناشی از آن حادثه است. فرد دچار اختلال در این نوع درمان با شیوه‌های تن‌آرامی، تکنیک‌های تنفس و دیگر روش‌های کنترل استرس آشنا می‌شود و مهارت‌های لازم برای مدیریت آن‌را می‌آموزد.

برای درمان PTSD کی نزد روانپزشک برویم؟ 

به دنبال یک واقعه آسیب‌زا، مانند حوادث طبیعی، تصادف رانندگی، حمله و ... تقریباً همه مردم، حداقل برخی از علائم پی‌تی‌اس‌دی را تجربه می‌کنند. زمانی که احساس امنیت و اعتماد شما خدشه‌دار شده‌است، طبیعی است که احساس ترس، نگرانی، اضطراب و ... داشته باشید. کابوس دیدن، تکرار دوباره حادثه در ذهن، دوری کردن از افراد و موقعیت‌ها بسیار معمول است؛ این موارد واکنش‌های طبیعی در برابر حوادث غیرعادی به شمار می‌رود.

با این حال، همان‌طور که گفتیم برای اغلب افراد این علائم کوتاه‌مدت هستند؛ ممکن است چند روز یا چند هفته ادامه داشته باشند و به تدریج از بین بروند. اما اگر  این علائم را بیش از یک ماه تجربه کردید و به جای بهبود احساس می‌کنید که هر روز بدتر می‌شوید، اگر زندگی عادی شما دچار اختلال شده و با گذشت ماه‌ها از حادثه هنوز درگیر عواقب آن هستید، اگر افکار منفی درباره خود یا دیگران ذهن‌ شما را پر کرده، زمان آن رسیده که از یک متخصص کمک بگیرید. به خاطر داشته باشید، هرچقدر زودتر برای درمان این اختلال اقدام کنید، غلبه بر آن آسان‌تر خواهد بود. تنها راه رهایی از این استرس، پذیرش آن به عنوان بخشی از گذشته است که این فرآیند با راهنمایی و پشتیبانی یک درمان‌گر با تجربه بسیار آسان خواهد بود.

متخصص درمان PTSD در کلینیک دکتر کربلایی 

کلینیک دکتر کربلایی با تیمی از بهترین روانشناسان و روانپزشکان باتجربه و متخصص در این مسیر دشوار در کنار شما خواهد بود. متخصصان ما با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های درمانی، می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن شما را به روال زندگی عادی بازگردانند. متخصصان ما نه‌تنها با ارائه یک مسیر درمانی روشن و شفاف، حمایت و همراهی همه‌جانبه و آموزش تکنیک‌های کنترل استرس و اضطراب به شما در پذیرش و حل این اختلال کمک خواهند کرد، بلکه فراتر از اعتبار و تجربه، می‌توانند با ایجاد حس اعتماد و امنیت در شما مسیر درمان را  کوتاه‌تر و مؤثرتر سازند. برای دریافت وقت مشاوره می‌توانید از قسمت وقت‌دهی آنلاین سایت استفاده کنید.