اضطراب جدایی یک مرحله طبیعی از تکامل شخصیتی در نوزادان و خردسالان است. در اصل شرایطی است که در آن کودک با دور شدن از خانه یا جدا شدن از والد خود دچار احساس اضطراب و ترس می‌شود. با اینکه این مورد در کودکان شایع‌تر است و اغلب در سنین 8 تا 12 ماهگی اتفاق می‌افتد اما افراد بالغ نیز ممکن است در شرایطی به آن دچار شوند. اغلب کودکان تا سن 3 سالگی حداقل یک‌بار این احساس را تجربه خواهند کرد و پس از آن خود به خود از بین می‌رود. اما این نوع اضطراب گاهی نشانه‌ای از مشکلی جدی‌تر به نام اختلال اضطراب جدایی است.
بعضی از کودکان در دوران دبستان و نوجوانی علائم اضطراب جدایی را نشان می‌دهند. به این بیماری اختلال اضطراب جدایی یا SAD گفته می‌شود. بزرگسالان نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند. اگر این نوع اضطراب، شدید و طولانی باشد و در فعالیت‌های روزمره مانند مدرسه رفتن در کودکان و سرکار رفتن در بزرگسالان اختلال ایجاد کند، این احتمال وجود دارد که از حالت طبیعی خود خارج شده باشد. تشخیص و درمان این بیماری برای جلوگیری از بروز عوارضی مانند اشکال در کار و تحصیل، اهمیت فراوانی دارد. در ادامه به علائم، علل و درمان آن می‌پردازیم.
اختلال اضطراب جدایی به چه معناست؟
همان‌طور که گفتیم اضطراب جدایی، یک مرحله طبیعی از رشد محسوب می‌شود که مدت زمان مشخصی در کودک بروز می‌کند و سپس از بین می‌رود. اگر این اضطراب طولانی مدت شود و در بزرگ سالی نیز ادامه پیدا کند، از آن به عنوان اختلال اضطراب جدایی نام می‌برند. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که فرد در اثر جدا شدن از افرادی مانند همسر، مادر یا ... دچار ترس و نگرانی بیش از حد شود؛ به حدی که در فعالیت‌های روزانه خود دچار مشکل شده و به عنوان مثال نتواند خانه را ترک کند و در محل کار یا تحصیل خود حاضر شود. این اختلال، در کودکان و نوجوانان شایع‌تر است اما در بزرگسالان نیز در زمان‌هایی مانند جدا شدن فرزندان و یا مرگ یکی از اعضای خانواده دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: آیا مشاوره طلاق چگونه می‌تواند جلوی جدایی را بگیرد؟
مفهوم اضطراب جدایی در بزرگسالان
در بزرگسالان به معنی احساس ترس و اضطراب شدید شخص پس از دوری یا جدایی از افرادی است که به آن‌ها وابستگی دارد و یا احساس اضطراب از وقوع اتفاقی ناگوار برای اشخاص نزدیک پس از جدایی و دوری است. داشتن احساس نگرانی و اضطراب در هنگام دوری از عزیزان طبیعی است، اما افراد مبتلا به این اختلال دچار ترس و نگرانی شدید و حتی گاهی حملات ترس می‌شوند. در برخی موارد شدید، فرد ممکن است علائم جسمی مانند سردرد را نیز تجربه کند. علت دقیق وقوع این مشکل در بزرگسالان مشخص نیست اما برخی از ریسک فاکتورها مانند ابتلا به سایر بیماری‌ها و اختلالات روانی در ایجاد آن نقش دارد.
عوامل بروز اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان
این مشکل در بزرگسالان ممکن است پس از مرگ یکی از عزیزان یا پس از اتفاقات و تغییرات بزرگی مانند رفتن به دانشگاه ایجاد شود. افرادی که در کودکی به این اختلال دچار بوده‌اند با احتمال بیشتری ممکن است در بزرگسالی به آن دچار شوند. ابتلا به برخی دیگر از مشکلات بهداشت روان نیز ممکن است در ابتلا به اختلال اضطراب جدایی نقش داشته باشد.
از این اختلالات می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اختلال اضطراب عمومی
- اختلال اضطراب پس از سانحه
- اختلال ترس
- اختلال اضطراب اجتماعی
- مشکلات شخصیتی
علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی در کودکان
علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان هنگامی ایجاد می‌شود که کودک از والد یا فردی که به او وابسته است، جدا می‌شود. از علائم شایع این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چسبیدن به والد
- گریه شدید
- امتناع از انجام کارهایی که در آن کودک باید از والد خود جدا شود
- علائم جسمی مانند سردرد تهوع و یا استفراغ
- خشم و خوی احساسی خشن
- امتناع از مدرسه رفتن
- عدم تعامل سالم با سایر کودکان
- خودداری از خوابیدن به تنهایی
- کابوس‌های شبانه
- مشکلات تحصیلی و عملکرد ضعیف در مدرسه
بیشتر بخوانید: درمان شب ادراری کودکان
منشا و سرچشمه اختلال اضطراب جدایی در کودکان
برخی از علل احتمالی اختلال اضطراب جدایی در کودکان شامل موارد زیر است:
- تجربه وقایع استرس‌زای شدید مانند بستری در بیمارستان یا مرگ یکی از عزیزان، از دست دادن حیوان خانگی، تغییر در محل زندگی یا تحصیل در ایجاد این اختلال مؤثر هستند.
- کودکانی که والدین بیش از حد مراقب دارند با احتمال بیشتری ممکن است به این بیماری مبتلا شوند؛ در حقیقت ممکن است این مشکل در کودک ناشی از اضطراب والدین باشد.
- کودکانی که به اختلال اضطراب جدایی مبتلا هستند، اغلب والدین یا نزدیکانی مبتلا به مشکلات و اختلالات روانی دارند. این قضیه احتمال نقش وراثت در ایجاد این بیماری را مطرح می‌کند.
- سایر اختلالات روانی مانند اختلال اضطراب اجتماعی و فوبیا نیز می‌تواند در ابتلا به این اختلال نقش داشته باشد.
- کودکان مبتلا به این بیماری ممکن است به افسردگی یا وسواس فکری-عملی نیز مبتلا باشند.
عوامل زمینه‌ساز اختلال اضطراب جدایی
از ریسک فاکتورهای ایجاد اختلال اضطراب جدایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حوادث یا وقایعی در زندگی که به جدایی منجر شده باشد؛ از این وقایع می‌توان به بیماری یا مرگ یکی از عزیزان، از دست دادن حیوان خانگی محبوب، طلاق والدین یا نقل مکان و یا رفتن به مدرسه اشاره کرد.
- تجربه وقایع ناخوشایند در دوران کودکی مانند تجاوز
- جنسیت مؤنث
- سابقه خانوادگی ابتلا به اختلال اضطراب جدایی
- عوامل محیطی مانند اتفاقات ناگواری که به جدایی از یکی از عزیزان منجر شده باشد.
تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان
تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودکان به این وابسته است که آیا کودک در حال گذراندن یکی از مراحل طبیعی رشد خود است یا علائم اضطراب در او غیرطبیعی است. پس از رد علل جسمی و فیزیکی احتمالی ایجاد کننده، کودک را به یک روانشناس کودک یا روانپزشک کودک با تخصص در زمینه اختلالات اضطرابی ارجاع می‌دهد. برای تشخیص این بیماری در کودک، روانشناس ارزیابی کامل روانی از کودک انجام می‌دهد که شامل مصاحبه ساختاری کاملی است که دربرگیرنده احساسات و افکار کودک باشد. ممکن است همراه ارزیابی کودک برای تشخیص ابتلا به این اختلال، ابتلا به سایر اختلالات روانی نیز انجام شود. در بزرگسالان نیز تشخیص با معاینه کامل روانی و بررسی علائم در فرد صورت می‌گیرد.
علائم اختلال اضطرابی در بزرگسالان باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- حداقل دوره مشاهده علائم در بزرگسالان باید 6 ماه باشد.
- علائم باید در حدی شدید باشند که در انجام فعالیت‌های روزانه فرد مشکل ایجاد کرده باشند.
- علائم نباید با اختلالات روانی دیگر، توصیف و توجیه شوند.
برای تشخیص این اختلال، روانشناس سؤالات فراوانی را برای بررسی وجود علائم از شخص می‌پرسد. ممکن است برای تشخیص صحیح این بیماری نیاز به چندین جلسه مشاوره باشد. همچنین ممکن است روانشناس با اعضای نزدیک خانواده یا دوستان شخص مبتلا صحبت کند تا به درک بهتری از تأثیر علائم در زندگی روزمره شخص برسد. بنابراین، اگر جهت بررسی این نوع اختلال نیاز به کمک دارید می‌توانید از متخصصان و روانشناسان مجرب کلینیک دکتر کربلایی مشاوره بگیرید.
فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان دکتر کربلایی در تهران
راهکارهای درمان و مدیریت اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی مانند اکثر اختلالات روانشناسی، اغلب با مشاوره و تجویز برخی داروها درمان خواهد شد. از راهکارهای درمانی مناسب برای این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دارو درمانی اختلال اضطراب جدایی
هیچ داروی اختصاصی برای درمان اختلال اضطراب جدایی وجود ندارد. در صورت بی‌اثر بودن سایر روش‌های درمانی در کودکان یا در بزرگسالان مبتلا به این بیماری، از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌شود. تجویز داروهای ضد افسردگی در کودکان تصمیمی است که باید توسط والدین یا سرپرست کودک و پزشک به دقت مورد توجه قرار گیرد. کودکان باید از نظر عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها از نزدیک کنترل شوند.
روان درمانی اختلال اضطراب جدایی
رفتار درمانی شناختی، بهترین روش درمانی برای این نوع اختلال است. در طی این دوره راه‌های مقابله با اضطراب به فرد آموزش داده می‌شود و به افراد کمک می‌کنند از زاویه‌ای دیگر به مسائل نگاه کنند و در برابر اتفاقات اطراف خود عکس‌العمل‌های متفاوتی نشان دهند. در کنار این روش، راه‌های فراوان دیگری برای درمان آن نیز وجود دارد که می‌توان در صورت نیاز از آن‌ها استفاده کرد. ممکن است چندین روش درمانی و مشاوره برای شخص امتحان شود تا بهترین روش درمانی مشخص شود. از سایر روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گروه درمانی
- خانواده درمانی
- رفتار درمانی دیالیتیکی
سبک زندگی و درمان خانگی اضطراب جدایی
سبک زندگی سالم و توجه به فعالیت‌های منظم ورزشی و دریافت مقادیر کافی از ویتامین‌ها می‌تواند در آرامش روان تأثیر‌گذار باشد. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که با اختلال اضطراب جدایی درگیرید، می‌توانید در کنار درمان حرفه‌ای با تغییر در سبک زندگی و انجام اقدامات زیر به درمان این اختلال کمک کنید:
- اگر کودک شما درگیر این اختلال است، با متخصص بهداشت و روان کودک خود صحبت کنید تا در مورد این اختلال اطلاعاتی کسب کنید و به کودک در درک آن کمک کنید.
- به برنامه درمانی پایبند باشید.
- استفاده از نور درمانی می‌تواند به درمان برخی اختلالات روانی و به طور کلی تغییر خلق کمک کند. نور مستقیم خورشید و یا نوری که از طریق پنجره به داخل هدایت می‌شود، اثرات مثبتی بر درمان این اختلال نشان داده است.
- فعالیت‌های ورزشی منظم خصوصاً فعالیت‌های هوازی، تمرینات یوگا، تای‌چی و شنا در زمینه کاهش علائم اضطرابی تأثیر بسیار مثبتی خواهند داشت.
- کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین D و ویتامین‌های گروه B ، ویتامین C و همچنین منیزیم، کلسیم و روی می‌تواند در ابتلا به اختلال اضطراب مؤثر باشد. با دریافت این مواد به مقدار کافی در طی روز می‌توانید تا حد قابل قبولی علائم این اضطراب را کنترل کنید.
مرکز مشاوره کودک و نوجوان در تهران
عوارض اضطراب جدایی
این اختلال باعث ایجاد مشکلات جدی در وضعیت روانی فرد و ایجاد مانع در انجام فعالیت‌های فردی و اجتماعی می‌شود. همچنین ممکن است باعث ابتلا به سایر اختلالات روانی شده و با آن‌ها همراهی داشته باشد. از این بیماری‌ها و مشکلات می‌توان به اختلال ترس، اختلال اضطراب اجتماعی، افسردگی و وسواس فکری - عملی اشاره کرد.
درمان اختلال اضطراب جدایی در کلینیک دکتر کربلایی
کلینیک چند تخصصی مغز و اعصاب دکتر کربلایی با مدیریت دکتر علی کربلایی با در اختیار داشتن بروزترین دستگاه‌ها و روش‌های درمانی آماده ارائه خدمات به شما عزیزان است. گروه تخصصی مغز و اعصاب و روان دکتر کربلایی از فارغ‌التحصیلان برترین دانشگاه‌های کشور تشکیل شده است که با پیگیری آخرین تحقیقات علمی دنیا، می‌توانند مؤثرترین و کوتاه‌ترین روش‌های درمانی را به شما پیشنهاد دهند. اگر از اختلال اضطراب جدایی رنج می‌برید، می‌توانید از مشاوره تیم تخصصی کلینیک ما به صورت آنلاین، تلفنی و یا حضوری بهره‌مند شوید و با توجه به شرایط و سبک زندگی خود، بهترین راه درمان را انتخاب کنید.
